Wykonawcy:

Repertuar:

Georg Friedrich Haendel – Mesjasz HWV 56

Koncert z przerwą, czas trwania ok. 2,5 godz.

Ze względu na duże zainteresowanie koncertem przygotowaliśmy dla Państwa dodatkową pulę biletów w cenach regularnych. Bilety można zakupić tylko w kasie Filharmonii. Brak możliwości rezerwacji. Ilość miejsc ograniczona.

Są w historii muzyki dzieła, o których powiedzenie, że są jedynie „wybitne” będzie wyrazem ignorancji i nieznajomości tematu. Takim dziełem jest z pewnością Haendlowski Mesjasz, który pozostaje zdobyczą europejskiej kultury i niekwestionowanym arcydziełem.

Z pozoru nic na to nie wskazywało, choćby z tego względu, że swoje oratorium Georg Friedrich Haendel stworzył zaledwie w przeciągu dwudziestu czterech dni. Jak do tego doszło? Na początku czerwca 1741 roku bogaty ziemianin, mecenas sztuki i autor librett Charles Jennens napisał do swego przyjaciela, że ukończył nowe oratorium biblijne dla Haendla: „Mam nadzieję, że przeleje na nie cały swój geniusz i umiejętności, że kompozycja będzie przewyższać wszystkie jego wcześniejsze utwory, bo temat przewyższa wszystkie wcześniejsze tematy. Tym tematem jest bowiem sam Mesjasz…”. Haendel z pewnością był zadowolony z tej oferty, m.in. z tego powodu, że seria zimowych prezentacji oper włoskich w Londynie okazała się dotkliwą porażką, a nowe libretto dawało szansę na odrobienie strat finansowych i nie tylko. Prawykonanie miało miejsce 13 kwietnia 1742 roku w New Music Hall przy Fishamble Street w Dublinie. Dochód z koncertu przeznaczony był na cele charytatywne. Sukces okazał się ogromny. Po kolejnych prezentacjach nowego dzieła mistrza reakcje były jednak różne.

Choć uznawany za wzorcowy przykład gatunku oratoryjnego, Mesjasz nie posiada ani narratora i postaci dramatu, ani akcji jako takiej. Najważniejszą i jedyną postacią jest nie kto inny, tylko Chrystus. Kompilacji tekstów na podstawie protestanckiej Biblii Króla Jakuba oraz Modlitewnika Powszechnego dokonał Charles Jennens, autor libretta do Baltazara. Co ciekawe, imię Chrystusa pojawia się w trzyczęściowym oratorium jedynie trzy razy – w momencie narodzin, zmartwychwstania i wizji wiecznego zbawienia.

Ważną kwestią jest ostateczny kształt dzieła. Przy każdym bowiem kolejnym wykonaniu (co najmniej pięciokrotnie) kompozytor dokonywał istotnych zmian w partyturze, które dotyczyły zarówno obsady arii, jak i tekstu partii solowych i chóralnych. Pierwsze londyńskie wykonanie „Nowego oratorium religijnego” odbyło się 23 marca 1743 roku w teatrze w Covent Garden, gdzie spotkało się z chłodnym przyjęciem. Już w zapowiedzi tego wydarzenia korespondent „The Universal Spectator” potępiał śpiewanie tekstów religijnych w teatrze… Stąd nie zdecydowano się na użycie tytułu Mesjasz, ale właśnie na „New Sacred Oratorio”. Podobno podczas wysłuchania Mesjasza król Jerzy II, poruszony chórem Alleluja na końcu części II, wstał z miejsca, a za nim zrobiła to cała sala. Zwyczaj ten utrzymuje się do dziś. Dzieło wznawiano w zmodyfikowanych opracowaniach w kolejnych latach wiele razy, choćby w marcu 1744 roku (Covent Garden), kwietniu 1745 w King’s Theater, a także w marcu 1749 i kwietniu 1750 (Covent Garden). Haendlowskie oratorium doczekało się uznania dopiero w momencie, kiedy to zapoczątkowano tradycję corocznych koncertów na cele dobroczynne sierocińca Foundling Hospital (15 maja 1750). Po raz ostatni za życia Haendla dzieło wykonano 6 kwietnia 1759 roku, na osiem dni przed śmiercią kompozytora.

W połowie lat 80. XVIII wieku brytyjski teoretyk muzyki Charles Burney napisał o Mesjaszu, że to „wielkie dzieło słyszane było we wszystkich częściach królestwa ze wzrastającą czcią i zachwytem; dzieło nakarmiło głodnych, ubrało nagich, wychowało sieroty i wzbogaciło kolejnych kierowników muzycznych bardziej niż jakakolwiek inna pojedyncza produkcja w tym lub innym kraju”. Jak się okazało Mesjasz miał w kolejnych latach nabrać jeszcze większego znaczenia w brytyjskim życiu muzycznym.

Wykonania w Opactwie Westminsterskim w 1784 i 1834 roku, w których udział wzięło blisko 500 wykonawców, w pewnym stopniu były zwiastunem tego. W okresie wiktoriańskim zwiększenie poziomu wykształcenia muzycznego i dostępność tanich partytur doprowadziły do popularności rosnącego w siłę amatorskiego ruchu chóralnego. Sam Mesjasz zaś stał się kamieniem, na którym zbudowano tę narodową tradycję. W czasach wiktoriańskich wystawiano chętnie, choćby w londyńskim Crystal Palace, właśnie to oratorium, ale także i inne dzieła Haendla, w wielkiej obsadzie, złożonej z potężnie brzmiących chórów. I choć niewiele te prezentacje miały wspólnego z pierwotnymi założeniami kompozytora, były emanacją religijności i świetności brytyjskiego imperium. Według niektórych, swą skalą miały odwoływać się do wielkości geniuszu Haendla. Taka postawa nie wszystkim jednak się podobała, aż w końcu w latach 20. XX wieku Haendlowskie spektakle oratoryjne straciły na znaczeniu. Samo dzieło pozostało jednak żelazną pozycją w repertuarze chórów zarówno amatorskich, jak i profesjonalnych. Kolejny renesans dzieła przypada na lata 60. XX wieku, wraz z rodzącym się ruchem wykonawstwa historycznego i ta tendencja utrzymuje się do dziś.

Niezmiennie zachwycają nas piękne arie, takie jak Every valley shall be exalted, I know, that my Redeemer is liveth ale w szczególności majestatyczne chóry, które odgrywają w tej kompozycji wiodącą rolę, jak choćby For unto us a Child is born, Glory to God in the highest, Alleluja czy finałowa triumfalna fuga Amen. Ze względu na bogactwo muzycznych pomysłów czy szeroką paletę emocjonalną, ale, co trzeba podkreślić, także z racji niezwykle ekspresyjnego libretta autorstwa Jennensa, Mesjasz zajmuje nie tylko wyjątkowe miejsce w dorobku kompozytora, ale cieszy się także niezachwianą pozycją wśród największych niematerialnych zdobyczy zachodniego dziedzictwa. Ze swym chrześcijańskim przesłaniem Mesjasz niezmiennie trafia zarówno do wierzących i niewierzących, wszystko za sprawą doskonałego zmysłu Haendla. Cieszmy się więc, że możemy po raz kolejny doświadczać jego geniuszu.

Mateusz Borkowski

Karolina PAWULA-SZPONDER – sopran, absolwentka Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego wydziału Wokalno-Aktorskiego w Katowicach w klasie śpiewu solowego prof. dr hab. Agaty Kobierskiej oraz Szkoły Muzycznej II stopnia w Tarnowie w klasie śpiewu solowego dr Alicji Płonki. Ukończyła również wydział Zarządzanie o kierunku: Turystyka i Rekreacja na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie.

Od roku 2011 współpracuje z Dębickim Towarzystwem Muzyczno-Śpiewaczym, gdzie kreowała role: Zofii w op. Halka St. Moniuszki, Adiny w op. Napój miłosny G. Donizettiego, Hanny w op. Straszny dwór St. Moniuszki, Zuzanny w op. Wesele Figara W. A. Mozarta, Zosi w op. Flis St. Moniuszki, Adeli w operetce Zemsta nietoperza J. Straussa, Zuzi w op. Verbum nobile St. Moniuszki, Hodel w musicalu Skrzypek na dachu J. Bocka – wszystkie spektakle w reż. J. Bulzaka, pod dyrygenturą P. Adamka.

Będąc studentką Akademii Muzycznej w Katowicach wykonała rolę Hanny w op. Straszny dwór St. Moniuszki w reż. Wiesława Ochmana. W roku 2020 wraz z Rzeszowskim Teatrem Muzycznym „Olimpia” wcieliła się w rolę Anny Marii w operetce Zaręczyny przy latarniach J. Offenbacha, w reż. Feliksa Widery. W latach 2011-2014 była solistką Tarnowskiej Orkiestry Kameralnej „Divina in Misericordia” przy parafii Miłosierdzia Bożego. Współpracuje z Chórem Polskiego Radia w Krakowie, z którym wykonywała partie zespołowe i solowe.

Laureatka III Międzynarodowego Konkursu Solowej Wokalistyki Sakralnej ARS ET GLORIA 2019, XXI Międzynarodowego konkursu Iuventus Canti na Słowacji, Międzynarodowego Konkursu Wokalnego Imka Music Competition Bośnia i Hercegowina, V Ogólnopolskiego Konkursu Wokalnego im. Krystyny Jamroz Kielce-Busko Zdrój. Uczestniczyła w Master Class prowadzonych przez Mariusza Kwietnia, Iwonę Sochę oraz Macieja Bartczaka.

Od 2020 roku artystka Chóru Filharmonii Krakowskiej.
fot. M. Szponder

Yana HURTOVA – absolwentka Akademii Muzycznej (obecnie im. K. Pendereckiego) w Krakowie w klasie śpiewu solowego Małgorzaty Ratajczak. Laureatka II nagrody na I Międzynarodowym Konkursie Pieśni ArtSong OPUS 2021. Swoje umiejętności doskonaliła na kursach mistrzowskich prowadzonych m.in. przez P. Esswooda, M. Kwietnia, M. Bone, K. Koiso-Kanttilą.

Kreowała role operowe m.in. Kornelii w Juliuszu Cezarze G.F Haendla, Dorabelli w Cosi fan tutte W.A. Mozarta oraz tytułową w Carmen G. Bizeta. Śpiewała także na scenie Opery Krakowskiej podczas Studenckich Gal Operowo-Operetkowych pod dyrekcją Tomasza Tokarczyka. Jako solistka występowała również w koncertach sakralnych wykonując partię altu w Mszy Koronacyjnej Mozarta oraz w Stabat Mater G.P. Pergolesiego pod dyrekcją Macieja Tworka. Uczestniczyła w XXII Festiwalu Bachowskim w Świdnicy z Capellą Cracoviensis, gdzie wykonała m.in. solo altowe w Mszy g-moll J.S. Bacha.

W grudniu 2021 roku wraz z Capellą Cracoviensis wystąpiła jako solistka w oratorium Mesjasz Haendla podczas Koncertu Bożonarodzeniowego w Filharmonii Krakowskiej. Na Festiwalu Muzyki Filmowej w Krakowie w kwietniu 2022 roku wykonała partię solową w koncercie na cześć Ukrainy Composers4Ukraine w Centrum Kongresowym ICE. Ze wspominaną Capellą Cracoviensis śpiewała Requiem J. Brahmsa, towarzysząc solistom Chen Reiss oraz Tomasu Hampsonu. W listopadzie 2022 roku, razem z pianistką Olgą Tsymbaluk prawykonała utwór Marii Oliynyk In Paradiso. W grudniu 2022 roku wykonała partię solową w Weihnachtsoratorium Bacha pod batutą maestro Paula Esswooda.
fot. V. Datsiuk

Bartłomiej CHORĄŻY – absolwent Akademii Muzycznej w Krakowie w klasie śpiewu solowego Jacka Ozimkowskiego. Swój warsztat wokalny doskonali, współpracując z Dariuszem Grabowskim. Brał udział w mistrzowskich kursach interpretacji i wykonawstwa polichóralnej muzyki barokowej, prowadzonych przez Josa Van Veldhovena.

W swoim dorobku artystycznym posiada między innymi występy w Weselu Figara W.A. Mozarta, Rigoletcie i Traviacie G. Verdiego na Międzynarodowym Festiwalu Bursztynowym – Opera Europy, w Filharmonii Kaliningradzkiej oraz Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku. Brał udział w wielu festiwalach, w tym również o randze międzynarodowej, takich jak: Festiwal Musica Poetica, Misteria Paschalia, Actus Humanus, Rossini in Wildbad Festival, Royal Opera Festival, Muzyczny Festiwal w Łańcucie, Salezjańskie Lato, Festiwal Muzyki Filmowej w Krakowie, czy wielokrotnie w Międzynarodowym Festiwalu im. G.G. Gorczyckiego – prezentując wraz z Cracow Royal Singers muzykę polskich mistrzów baroku. Na stałe współpracuje z różnymi zespołami muzyki dawnej w całej Polsce, jak m.in. Zespół Muzyki Dawnej Diletto czy Capella Virdimontana.

Od 2012 roku jest artystą Chóru Filharmonii im. K. Szymanowskiego w Krakowie. Z powodzeniem śpiewa zarówno chóralne, jak i solowe partie wokalne, nieustannie poszerzając swój repertuar. W jego solowym portfolio widnieją m.in. pozycje, takie jak: Sigismondo G. Rossiniego, Weihnachtsoratorium J.S. Bacha, Mesjasz G.F. Haendla, Requiem d-moll, Msza Koronacyjna W.A. Mozarta i wiele innych.

Członek Męskiego Zespołu Wokalnego Filharmoników Krakowskich, od 2016 roku współpracuje również z Oktetem Wokalnym Octava Ensemble. Jest współzałożycielem zespołu wokalnego Cracow Baroque Consort.

Występował pod batutą znakomitych dyrygentów, takich jak Alexander Liebreich, Ola Rudner, Krzysztof Penderecki, Gabriel Chmura, Evgen Savchuk, Helmuth Rilling, Roland Bader, Charles Olivieri-Munroe, Jacek Kaspszyk, Sirkka-Liisa Kaakiknen-Pilch, Jos Van Veldhoven.
fot. S. Dudek

Paweł SZARPAK – karierę artystyczną rozpoczął w 1997 roku, współpracując z Teatrem Powszechnym w Radomiu. W 2003 ukończył Wydział Wokalno-Aktorski Akademii Muzycznej (obecnie im. K. Pendereckiego) w Krakowie w klasie śpiewu Andrzeja Bieguna. W latach 1998–2003 uczestniczył w licznych kursach wokalnych, m.in. Ryszarda Karczykowskiego oraz w organizowanym przez Rudiego Riemera Internationales Gesangsseminar. W 2001 roku otrzymał wyróżnienie na konkursie wokalnym Oper Oder-Spree.

Od 2001 roku stale występuje w Chórze Filharmonii Krakowskiej. Współpracuje także z czołowymi chórami zawodowymi Krakowa – Capellą Cracoviensis, Chórem Polskiego Radia oraz Operą i Operetką w Krakowie. Uczestniczył w wielu przedsięwzięciach scenicznych, wykonując m.in. główne partie w operach W.A. Mozarta, G. Bizeta, H. Purcella, G. Donizettiego. Wielokrotnie występował także w charakterze solisty na estradzie Filharmonii Krakowskiej. Oprócz zamiłowania do muzyki klasycznej, z powodzeniem odnajduje się w wykonawstwie muzyki popularnej i rozrywkowej. Od wielu lat jest wokalistą znanego zespołu szantowego Wikingowie.
fot. K. Kalinowski