Wykonawcy:

Orkiestra Filharmonii Krakowskiej

Alexander Humala - dyrygent

Magdalena Lisak - fortepian

Bartłomiej Kominek - fortepian

Repertuar:

Claude Debussy - Popołudnie fauna

Francis Poulenc - Koncert na dwa fortepiany i orkiestrę d-moll

***

Hector Berlioz - Symfonia c-moll Fantastyczna op. 14

Claude Debussy – Preludium do Popołudnia fauna

Preludium do Popołudnia fauna, napisane przez Claude’a Debussy’ego w 1894 roku, łączone z nurtem artystycznego symbolizmu, samo okazało się symbolem osobliwego końca wieku. Wśród postulatów nurtu reprezentowanego przez Paula Verlaine’a i Stéphane’a Mallarmégo – autora poematu Popołudnie fauna (1876) – muzyczność poezji korespondowała z poetyckością muzyki, a obu tym dziedzinom przyświecał cel zmysłowych dotknięć „mistycznej jedności świata”. Muzyka symbolizmu i impresjonizmu, znajdująca najpełniejsze uosobienie w twórczości instrumentalnej Debussy’ego, cechuje się niedookreśleniem, rozedrganiem i migotliwością, wynikających z subtelnego operowania formą, dynamiką, metrorytmiką i współbrzmieniowością. Również Preludium do Popołudnia fauna reprezentuje ową „muzykę barw”, w której emancypacja kolorystyki osiągnęła poziom wcześniej niespotykany. Poemat symfoniczny Debussy’ego stanowi próbę symbolicznego odzwierciedlenia dzieła Mallarmégo, które samo w sobie, jako utwór literacki, napisane zostało w zamyśle sctricte „muzycznym” – świadczy o tym upłynnienie rytmu wiersza, pauzowe odstępy, fragmentaryzacje słów wewnątrz wersów, a także treściowa aluzyjność, upłynniająca granicę między konkretem a metaforą. W muzycznej „reprezentacji” Popołudnia fauna oddana została przez Debussy’ego wiodąca nastrojowość poematu, ukazującego postać rozmyślającego fauna. Jak pisał Stanisław Haraschin, sytuacja ta bliższa jest „raczej wizji gorącego popołudnia, w którego dusznej i sennej atmosferze rozgrywa się [owa] scena”.

Zuzanna Daniec

Francis Poulenc – Koncert d-moll na dwa fortepiany i orkiestrę FP 61

„Wesoły i nieskomplikowany” – tak o swoim Koncercie na dwa fortepiany miał wypowiedzieć się Francis Poulenc (1899–1963), po jego skomponowaniu latem 1932 roku. Jednocześnie uznawał dzieło za „wielki krok naprzód” i początek szczytowego okresu swej twórczości kompozytorskiej. Koncert powstał dzięki zamówieniu mecenasa sztuki, księcia Edwarda de Polignac i po raz pierwszy wykonany został tuż po skomponowaniu, w Wenecji. Jest dziełem „świeżym” muzycznie: finezyjnym oraz pełnym witalności, nie pozbawionym jednak twórczych odniesień do dzieł kompozytorów minionych – Wolfganga Amadeusa Mozarta, Ferenca Liszta, jak również współczesnych Poulencowi i zarazem będących jego wielkimi przyjaciółmi – Claude’a Debussy’ego i Maurice’a Ravela.

Pod względem formalnym Koncert wykazuje tradycyjną, trzyczęściową budowę (Allegro ma non troppo – Larghetto – Allegro molto). Część pierwsza jest dwutematyczna; rytmicznej, rubasznej „grze” i występującym na przemian odcinkom giocoso (o wyczuwalnym jazzowym zabarwieniu) i dramatico przeciwstawione są tu oniryczne, quasi-impresjonistyczne barwne plamy à la Debussy. W kolejne ogniwo dzieła wprowadza słuchacza prosta, tonalna, kantylenowa fraza. Na wzór koncertów klasycznych, Larghetto osadził kompozytor w pieśniowej formie ABA, wydobywając z orkiestry brzmienia późnoromantyczne. Ostatnia część Koncertu swoją dwutematycznością i charakterem wyraźnie nawiązuje do części pierwszej, tworząc tym samym wielką klamrę formalną; w porównaniu do początkowego ogniwa, francuski kompozytor jeszcze mocniej uwypukla wspomnianą ekspresję rytmicznego giocoso i dramatico, nadając dźwiękom koloryt niekiedy bardziej niepokojący czy zadziorny.

Zwarty, nieco ponad dwudziestominutowy, Koncert na dwa fortepiany to dzieło reprezentujące wirtuozowski styl francuskiego brillante. Niemałym wyzwaniem dla wykonawców, zarówno solistów, jak i orkiestry z dyrygentem na czele, jest tu idealne zgranie wszystkich partii w czasie. Gdy się to udaje, utwór nabiera w odbiorze lekkości, co istotnie (jak stwierdził sam twórca) dać może wrażenie „nieskomplikowania”, a nawet tchnąć ducha pewnej „wesołości”.

Zuzanna Bolon

Hector Berlioz – Symfonia fantastyczna op. 14 „Epizod z życia artysty”

Powstała: 1830; prawykonanie: XII 1830, Paryż; wydanie: Paryż 1845; dedykacja: Mikołaj I Romanow, cesarz Rosji.

Dzieło to, napisane w 1830 roku pod wpływem gwałtownego uczucia, pozostaje do dziś najżywszym dowodem wielkiego talentu swego twórcy. Berlioz dowiódł w nim swych artystycznych kompetencji, w które powątpiewano podczas jego studiów w paryskim konserwatorium. Ale wśród profesorów tej uczelni był także Jean-François Le Sueur, który w młodości musiał opuścić posadę dyrygenta katedry Notre-Dame w Paryżu po tym, jak jął aranżować uroczyste msze na kształt wielkiego spektaklu dramatycznego. Nie cofał się też nigdy przed eksperymentami w zakresie instrumentacji, gdy wymagały tego względy dramaturgiczne – w swej operze Ossian wprowadził aż 12 harf. Z Le Sueurem utrzymywał Berlioz stosunki jak najlepsze, sam później zresztą oceniał swych kolegów po fachu według ich zdolności do realizacji najśmielszych pomysłów. Takim pomysłem było uczynienie z symfonii dramatu instrumentalnego w pięciu aktach, którym odpowiadają poszczególne ogniwa dzieła. Dla Berlioza najważniejsze było oddanie dramaturgicznej prawdy stworzonego przezeń wątku treściowego, ponieważ wątek ów – zawiedziona miłość – dotyczył go jak najściślej. Z punktu widzenia dziejów gatunku istotne są zaś środki, jakimi się

w tym celu posłużył: konsekwentne przeprowadzenie motywu przewodniego stanowiącego idée fixe – obraz ukochanej, dyscyplina kontrapunktyczna i oszałamiająca, niesłychana wprost instrumentacja łamiąca wszelkie dotychczasowe kanony i wyznaczająca nowe standardy brzmienia. Nigdy jednak nie stanowi ona dekoracji – jest integralną częścią najgłębszej struktury dzieła. Symfonia fantastyczna jest dziełem bardzo znanym. Jej program, opublikowany przez kompozytora w paryskiej prasie, był od tego czasu setki razy przedrukowywany w przewodnikach koncertowych. Tu zwróćmy uwagę tylko na parę aspektów kompozycji.

• Część I (Largo – Allegro agitato e appassionato assai) jest szeroko rozplanowanym allegrem sonatowym, w którym „motyw ukochanej” pełni rolę drugiego tematu. Natomiast temat pierwszy, ze swą wznoszącą się w szybkim ruchu figurą wstępną, podtrzymuje atmosferę nieustannej ekscytacji. Każdy jego pokaz w przetworzeniu podąża w kierunku kolejnej wersji idée fixe – w ten sposób dyspozycja formy muzycznej posłużyła konstrukcji dramatu, dopowiadanej przez liczne epizody „komentujące” stan ducha artysty, owe ogarniające go „fale namiętności”.

• Część II (Valse. Allegro non troppo) pełni rolę intermezza, w którym „motyw ukochanej” pojawia się jako statyczny, wyidealizowany obraz na tle tanecznej sceny o wielkiej urodzie melodycznej i brzmieniowej.

• W części III (Adagio) obraz ten jest już tylko wspomnieniem, a scenerię tworzy wieczorny pejzaż, w który wplatają się odległe pieśni pasterskie. Jest to więc plan złożony, którego dominantę stanowi osoba artysty postawionego wobec uczuć niepokoju i samotności.

• Część IV (Allegretto non troppo) jest wizją miejsca straceń. W muzyce brak wyjaśnienia, w jaki sposób artysta stał się skazańcem. Zawiera je program: jest to wizja senna – po zażyciu opium i rzekomym zabójstwie ukochanej. W rezultacie scena ta stała się wspaniałym sarkastycznym scherzem, jest w niej bowiem pewien dystans wobec urojenia.

• Podobnie w złożonym z czterech epizodów Finale, w którym ukochana jawi się artyście jako przewodniczka sabatu czarownic. Jej motyw jest gruntownie odmieniony, wręcz skarykaturowany. Czysta fantastyka obrazowania znajduje tu przeciwwagę w rzeczowej polifonii pozwalającej zbudować wielowarstwowy plan, w którym łączą się wszystkie wątki dramatu.

Maciej Negrey

Magdalena LISAK – urodzona w Katowicach pianistka pielęgnuje rodzinne tradycje muzyczne. Od najmłodszych lat zdobywała najwyższe laury na konkursach krajowych i międzynarodowych. W 1994 roku ukończyła z wyróżnieniem klasę fortepianu profesora Andrzeja Jasińskiego w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. W tym samym roku, po dojściu do półfinału konkursu Gézy Andy w Zurychu otrzymała prywatne stypendium i kontynuowała naukę w Konserwatorium w Zurychu u Homero Francescha. Jednym z jej najcenniejszych doświadczeń były studia w Musik-Akademie w Bazylei w latach 1996–1998 pod kierunkiem Krystiana Zimermana.

Zdobyta na XIII Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina w Warszawie w 1995 roku VI nagroda otworzyła Magdalenie Lisak drzwi do prestiżowych sal koncertowych, jak Hitomi Memorial Hall w Tokio, Stadt–Casino w Bazylei, Rudolfinum w Pradze czy Filharmonii Narodowej w Warszawie. Uczestniczyła także w festiwalach chopinowskich w Dusznikach-Zdroju, Nohant-La Châtre, Mariańskich Łaźniach, Gandawie, Genewie oraz Festiwalu Chopin i jego Europa w Warszawie. Jej interpretacje zostały utrwalone dla Deutsche Rundfunk, Radio Suisse Romande, Polskiego Radia, Telewizji Polskiej oraz na płytach CD dla firmy DUX, Polskiego Radia oraz CD Accord.

Występuje regularnie z recitalami, wykonuje koncerty z orkiestrami i zespołami kameralnymi w Polsce i większości krajów europejskich, a także USA, Kanadzie, Japonii, Chinach i Brazylii. Fascynuje ją muzyka najnowsza. W 2000 roku wykonała dla György Ligetiego jego Etiudy, których interpretacja spotkała się z wysoką oceną kompozytora. Dokonała prawykonań w ramach festiwali: Śląskie Dni Muzyki Współczesnej w Katowicach, Międzynarodowy Festiwal Dni Muzyki Kompozytorów Krakowskich, Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej Laboratorium w Warszawie i Białymstoku oraz Festiwalu Warszawska Jesień. Występowała w charakterze solistki z takimi dyrygentami jak: Kazimierz Kord, Tadeusz Strugała, Tomasz Bugaj, Mirosław Jacek Błaszczyk, Jerzy Salwarowski, Massimiliano Caldi, Agnieszka Duczmal, Jacques Mercier, Reinbert de Leeuw, Jacek Kasprzyk, Ewa Strusińska. Na zaproszenie Narodowego Instytutu im. F. Chopina podjęła się wykonań, a także rejestracji utworów F. Chopina na instrumencie historycznym Erard na płycie CD w serii The Real Chopin.

Realizuje projekty artystyczne pod egidą Śląskiego Towarzystwa Muzycznego, którego jest założycielką i prezesem. Prowadzi klasę fortepianu katowickiej Akademii Muzycznej na stanowisku profesora, będąc Kierownikiem Katedry Fortepianu. Jej działalność pedagogiczna obejmuje także kursy mistrzowskie m.in. w Showa Academia Musicae w Tokio, Uniwersytecie w Ostrawie, Narodowej Akademii Muzycznej Pancho Vladigerov w Sofii (Bułgaria), wykłady na japońskich wyższych uczelniach artystycznych oraz nagranie DVD utworów dla dzieci i młodzieży w ramach publikacji dydaktycznych The Piano. General method.

Ponadto uczestniczyła w jury International Chopin Piano Competition in Asia (2010, 2011, 2012, 2016), Komisji Kwalifikacyjnej XV Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. F. Chopina w Warszawie (2010), Ogólnopolskiego Konkursu Pianistycznego im. F. Chopina w Warszawie (2013) oraz 54. Beethovenův Hradec International Music Competition and Music Festival (2016) w Hradec nad Moravici (Czechy).

Bartłomiej KOMINEK – ukończył z wyróżnieniem Akademię Muzyczną w Krakowie w klasie Janusza Olejniczaka. Brał udział w kursach mistrzowskich najwybitniejszych pedagogów fortepianu, między innymi Andrzeja Jasińskiego, Oxany Jablonskiej, Lee Kum-Singa i Ryszarda Baksta. Obecnie wykłada w Akademii Muzycznej w Krakowie, gdzie w 2015 roku otrzymał tytuł doktora habilitowanego Od 2020 roku pełni funkcję Kierownika Katedry Kameralistyki Akademii Muzycznej w Krakowie.

Jest laureatem wielu nagród i wyróżnień na konkursach pianistycznych oraz festiwalach w kraju i za granicą, między innymi w Kil (Szwecja), Glasgow i w Londynie, a także na Festiwalu Pianistyki Polskiej w Słupsku i Festiwalu Talentów w Tarnowie. Występuje na estradach koncertowych Polski (Festiwal Pianistyki Polskiej w Słupsku, Festiwal Muzyczny Polskiego Radia w Warszawie, Festiwal "Bravo Maestro" w dworku Paderewskiego w Kąśnej Dolnej, Festiwal Talentów w Tarnowie, Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień, Warszawskie Spotkania Muzyczne, Muzyka na Szczytach w Zakopanem, Festiwal Muzyki Polskiej w Krakowie, Międzynarodowe Dni Kompozytorów Krakowskich), w niemal całej Europie, na Bliskim Wschodzie i w Japonii, zbierając znakomite recenzje. Brał również udział w festiwalach chopinowskich w Gandawie (Belgia), Valldemossie (Majorka) i Nohant (Francja). Dokonał nagrań dla Polskiego Radia i Telewizji. Zagrał rolę Fryderyka Chopina w filmie zrealizowanym przez Telewizję Japońską.

W 2005 roku jego nagranie Etiudy E-dur op. 10 nr 3 znalazło się na chopinowskiej płycie najwybitniejszych polskich pianistów i laureatów konkursów chopinowskich. W tym samym roku wraz z Januszem Olejniczakiem, Chórem Uniwersytetu Gdańskiego i znakomitymi solistami nagrał rzadko wykonywaną Małą Mszę Uroczystą Giacomo Rossiniego. Wykonanie to ukazało się na płycie wydanej przez Uniwersytet Gdański. W 2010 roku ukazał się album firmy DUX z muzyką Grażyny Bacewicz, zawierający między innymi I Kwintet fortepianowy w opracowaniu na fortepian i orkiestrę kameralną, który otrzymał nominację do nagrody Fryderyk. W 2013 roku nakładem firmy Polskie Nagrania ukazała się płyta z muzyką chorwackiego kompozytora-prezydenta Ivo Josipovića.

W 2016 roku ukazała się jego solowa płyta z muzyką Sergiusza Prokofiewa z niezwykle rzadko wykonywaną suitą z baletu Romeo i Julia.

Artysta prowadzi od wielu lat także ożywioną działalność kameralną oraz występuje z wieloma znanymi artystami, orkiestrami i zespołami kameralnymi, między innymi z Sinfonią Varsovią, Orkiestrą Filharmonii Krakowskiej, Orkiestrą Filharmonii Świętokrzyskiej, Orkiestrą Filharmonii Kaliskiej, Sinfonią Baltica, Sinfonią Iuventus, Capellą Cracoviensis, Polską Orkiestrą Radiową, Kwartetem Smyczkowym DAFÔ, Kwartetem Smyczkowym Camerata, Kwartetem Smyczkowym Prima Vista, Chórem Polskiego Radia w Krakowie, Elżbietą Towarnicką, Olgą Pasiecznik, Anną Radziejewską, Iwoną Sobotką, Edytą Piasecką Joanną Freszel, Januszem Olejniczakiem, Konstantym Andrzejem Kulką, Tomaszem Strahlem, Marcinem Nałęcz-Niesiołowskim, Wojciechem Michniewskim, Danielem Smithem, Jonatanem Mannem, Anną Marią Staśkiewicz, Klaudiuszem Baranem, Magdaleną Bojanowicz i Januszem Wawrowskim.

Od 2014 roku występuje z pianistką Anną Boczar w duecie fortepianowym Chopin Piano Duo. Duet występuje na wielu prestiżowych festiwalach w całej Europie i Azji. W 2020 roku nakładem wydawnictwa DUX ukazała się płyta z utworami Romana Maciejewskiego na dwa fortepiany.

Bartłomiej Kominek jest zapraszany do udziału w pracach jury na ogólnopolskich i międzynarodowych konkursach pianistycznych i kameralnych (między innymi: Roma Piano Competition, Ischia International Piano Competition, Międzynarodowy Konkurs Duetów Fortepianowych w Białymstoku, Grajmy Razem w Zamościu). Prowadzi kursy mistrzowskie w wielu uczelniach w Europie.

Jest autorem opracowania wszystkich utworów orkiestrowych Fryderyka Chopina w wersji na fortepian z towarzyszeniem kwartetu smyczkowego, wydanych przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne.

Od 2016 roku Bartłomiej Kominek pełni funkcję dyrektora artystycznego Międzynarodowego Festiwalu Duetów Fortepianowych „Duettissimo” w Krakowie.

W 2019 roku został odznaczony medalem Ministra Edukacji Narodowej za szczególne zasługi w pracy pedagogicznej.