Wykonawcy:

Jubileusz 91. urodzin Krzysztofa Pendereckiego

Koncert pod patronatem Jego Ekscelencji Valdemarasa Sarapinasa - Ambasadora Republiki Litwy

Orkiestra Filharmonii Krakowskiej

Alexander Humala – dyrygent

Mūza Rubackytė – fortepian

Repertuar:

Krzysztof Penderecki – Koncert fortepianowy Zmartwychwstanie 

Antonín Dvořák – VIII Symfonia G-dur op. 88

Godz. 16.30, Sala Złota – Dyskusyjny Klub Muzyczny

Goście specjalni – prof. Teresa Malecka, prof. Małgorzata Janicka-Słysz

Wstęp wolny

W labiryncie muzyki

Krzysztof Penderecki (1933-2020) często posługiwał się metaforą labiryntu: ważne jest błądzenie i poszukiwanie drogi – powtarzał znacząco. Muzykę porównywał do natury; uważał, że twórczość powinna być jak drzewo – zakorzeniona podwójnie: i w ziemi, i w niebie. Po latach bycia w awangardzie, zaczął otwierać drzwi za sobą. 23 listopada 2024 roku autor Trenu – Ofiarom Hiroszimy, Raju utraconego czy Siedmiu bram Jerozolimy skończyłby 91 lat.

Twórczość zaangażowana

Koncert fortepianowy Zmartwychwstanie skomponowany został, jak zaznaczył sam Penderecki, w duchu romantycznym. Koncepcja dramaturgiczna całości zmieniła się po tragicznych wydarzeniach w Nowym Jorku 11 września 2001: kompozytor był twórcą zaangażowanym, wyraziście reagującym twórczością na grozę historii. Koncert jest rodzajem intertekstu: odsyła do muzyki już zaistniałej w kulturze – Beethovena, Liszta, Rachmaninowa, Prokofiewa czy Bartóka, oryginalnie wykorzystanej przez Pendereckiego i wpisanej w jego styl własny. Do głosu w muzyce dochodzą mocne ekspresjonistyczne gesty, poruszające epizody liryczne i nostalgiczne oraz kontrasty między wzniosłym chorałem a energetyzującym marszem. Prawykonanie utworu odbyło się 9 maja 2002 roku w nowojorskiej Carnegie Hall: grał pianista Emanuel Ax, Orkiestrą z Filadelfii dyrygował Wolfgang Sawalisch. I jakże nacechowany jest tytuł Zmartwychwstanie: kieruje wyobraźnię słuchaczy na odczytywanie z dźwięków symbolicznego przesłania.

Kultura i Natura 

VIII Symfonia G-dur op. 88 Antonína Dvořáka (1841-1904) powstawała latem i wczesną jesienią 1889 roku – w willi Rusałka we wsi Wysoka, gdzie kompozytor spędzał szczęśliwe chwile z żoną Anną. Kompozycja zrodziła się z podziwu dla piękna natury oraz czeskiej, a także słowiańskiej muzyki ludowej. Ujęta w tradycyjny model czteroczęściowego cyklu, wyróżnia się rozpiętością nastrojów i uczuć prawdziwie romantycznych: od pastorale, poprzez radosną taneczność i marszowość, po dramatyzm. Symfonia została wykonana po raz pierwszy w praskim Rudolfinum 2 lutego 1890 roku: dyrygował kompozytor. Autor wielokrotnie wykorzystywał ją jako swoją kompozytorską „wizytówkę” – brzmiała, przykładowo, kiedy otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Cambridge (1891). I choć tonacją kluczową jest tu G-dur, kompozytor zaczyna narrację symfoniczną w trybie minore. Warto zaznaczyć, że Ósma była dla Pendereckiego ulubioną symfonią Dvořáka – lubił nią dyrygować. 

Małgorzata Janicka-Słysz

Mūza RUBACKYTĖ - francusko-litewska pianistka. Mieszka w Paryżu, Wilnie i w Genewie. Jako absolwentka Konserwatorium im. P. Czajkowskiego w Moskwie, wygrała Ogólnozwiązkowy Konkurs w Sankt Petersburgu oraz Grand Prix na Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym Liszt-Bartok w Budapeszcie.

Przebywając na Litwie działała w ruchu oporu, więc mogła uciec z ZSRR dopiero w 1989 roku. Po ucieczce dotarła do Francji, gdzie ukończyła École Normale de Musique de Paris. Po zdobyciu pierwszej nagrody na międzynarodowym konkursie Les Grands Maîtres Français w 1990 jej kariera nabrała rozpędu. Solistka zaczęła koncertować na każdym kontynencie z największymi dyrygentami i orkiestrami.

W 2022 była przewodniczącą Konkursu Eurowizji dla Młodych Muzyków.

Mūza jest laureatką kilku nagród, w uznaniu jej zasług dla niepodległości Litwy oraz w uznaniu jej roli jako kulturalnego ambasadora tego kraju.

Mūza Rubackyté jest również uznanym pedagożką, zasiadającą w jury konkursów pianistycznych w Cleveland, Budapeszcie, Utrechcie, Weimarze, Pretorii i wielu innych.

W 2024 roku jako założycielka i prezeska stowarzyszenia LISZTuania, będąca zagorzałą orędowniczką muzyki fortepianowej Franz Liszta, odebrałą nagrodę Kawaler Orderu Zasługi od Prezydenta Węgier.

W 2024 roku jest artystką-rezydentem Gilmore Piano Festival (USA)

Jej repertuar obejmuje ponad 40 programów recitali solowych, kameralnych oraz koncertowych. Jej dyskografia zawiera ponad 35 pozycji, które były wielokrotnie doceniane prestiżowymi nagrodami, takimi jak Grand Prix węgierskiego Stowarzyszenie F. Liszta, Diapason d'Or, 4 ffff from Télérama, 5 gwiazdek od portalu Classica, i wiele innych.

W 2021 roku opublikowana została jej autobiografia pod tytułem Née sous un piano wydana nakładem Ovadia Editions, a w 2024 Fralita Films wydało film dokumentalny poświęcony jej życiu, pod tytułem MŪZA

Od września do grudnia 2024 Muza, pod auspicjami francuskich i litewskich instytucji kultury reprezentuje Litwę na La saison de la Lituanie en France 2024 – wydarzenia, w ramach którego odbędą się projekcje filmów oraz cykl recitali Od Bałtyku do Adriatyku, Od Wilna do Wenecji, w dziesięciu lokalizacjach w całej Francji.

Mūza Rubackytė jest postrzegana jako jedna z najlepszych wykonawczyń koncertu fortepianowego Krzysztofa Pendereckiego Zmartwychwstanie. Solistka wykonywała go pod batutą samego kompozytora podczas trasy koncertowej w Kolumbii w roku 2016. Tym samym koncertem artystka zainaugurowała obchody 85 lecia urodzin kompozytora w Filharmonii Narodowej.

fot. Christine de Lanoe 

Alexander HUMALA - dyrygent, który wyróżnia się ekspresją gestyczną i głęboką muzykalnością. Ukończył studia na wydziale dyrygentury chóralnej na Białoruskiej Państwowej Akademii Muzycznej oraz na wydziale dyrygentury symfonicznej w Konserwatorium w Rotterdamie. Doskonaląc swój warsztat, uczestniczył w mistrzowskich kursach prowadzonych przez takich dyrygentów, jak Colin Metters, Jurij Simonow, Marin Alsop czy Jorma Panula. Udział w prestiżowych kursach mistrzowskich pozwolił mu na dalszy rozwój zawodowy. Pracował z Péterem Eötvösem na Lucerne Festival Academy, z Neeme i Paavo Järvi na Letnim Festiwalu w Pärnu oraz współpracował ze Szkocką Orkiestrą Kameralną i London Sinfonietta na Międzynarodowym Festiwalu St Magnus na Orkadach.

Zadebiutował z orkiestrą kameralną Białoruskiej Akademii Muzycznej, by niedługo potem poprowadzić koncerty z Orkiestrą Symfoniczną Młodej Białorusi oraz Litewską Państwową Orkiestrą Symfoniczną. Jego talent i zaangażowanie zostały docenione przez włoską Orkiestrę Giovanile della Saccisica, która zaprosiła go do poprowadzenia gościnnie koncertów.

Jako asystent dyrygenta współpracował z tak znamienitymi dyrygentami, jak Stanisław Skrowaczewski, Jerzy Maksymiuk, Christoph Eschenbach, Antoni Wit. Na Castleton Festival był asystentem Lorina Maazela, zaś przy produkcji opery A Dog’s Heart Aleksandra Raskatova w Operze w Lyonie asystentem Martyna Brabbinsa. Zastąpił też Jerzego Semkowa dyrygując Le Divin Poème Aleksandra Scriabina z Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia.

Na swoim koncie ma liczne osiągnięcia, spośród których warto wymienić pierwsze nagrody na 4. Międzynarodowym Konkursie Dyrygentów Chóralnych im. Jāzepsa Vītolsa w Rydze oraz 5. Międzynarodowym Konkursie Dyrygentury Chóralnej W Stronę Polifonii we Wrocławiu, gdzie zdobył także wszystkie nagrody dodatkowe. Humala był również stypendystą programu "Gaude Polonia", odbywając staże w Operze Wrocławskiej i Filharmonii Narodowej w Warszawie.

Pełnił funkcję asystenta dyrygenta Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach oraz pierwszego dyrygenta białoruskiego zespołu Capella Sonorus. Był również dyrygentem w Rosyjskiej Narodowej Orkiestrze Filharmonicznej. W 2021 roku Alexander Humala został wybrany na stanowisko dyrektora artystycznego Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie.

Jako dyrektor muzyczny zorganizował kilka znaczących festiwali muzycznych, w tym festiwal barokowy i festiwal muzyki współczesnej, promujący młodych białoruskich i europejskich kompozytorów.

Dyrygował podczas I Międzynarodowego Konkursu Muzycznego im. Karola Szymanowskiego oraz Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Mieczysława Wajnberga.

Alexander Humala współpracował z renomowanymi zespołami, w tym z Orkiestrą i Chórem Filharmonii Krakowskiej, Orkiestrą Filharmonii Narodowej w Warszawie, Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia, Orkiestrą Symfoniczną w Trondheim, Orkiestrą Filharmonii w Zagrzebiu, Łotewską Orkiestrą Narodową, Orkiestrą Symfoniczną Państwowej Filharmonii w Transylwanii, Orkiestrą Symfoniczną INSO-Lwów Narodowej Filharmonii we Lwowie i Państwowa Orkiestrą Symfoniczną w Armenii.

Pracował z wybitnymi solistami, takimi jak Gautier Capuçon, Marc Coppey, Claudio Bohórquez, Arto Noras, Boris Berezovsky, Dmitry Masleev, Szymon Nehring, Leticia Moreno, Rosanne Philippens, Geneviève Strosser, Urszula Kryger, Iwona Sobotka i Andrzej Lampert. Występował też jako dyrygent z legendami jazzu, takimi jak Chick Corea, Adam Makowicz, Branford Marsalis, Arturo Sandoval, Terence Blanchard, Nicholas Payton, Randy Brecker, Jamie Cullum, Kurt Elling, Pat Metheny, Randy Brecker i Włodek Pawlik.

Współpracował z wieloma kompozytorami muzyki współczesnej, jak Krzysztof Penderecki, Paweł Mykietyn, Aleksander Raskatov, Ståle Kleiberg i Elliot Goldenthal. Dokonał szeregu nagrań, między innymi z Orkiestrą Filharmonii Krakowskiej nagrał pierwotną wersję II Symfonii Karola Szymanowskiego. Występy i nagrania Alexandra Humali były prezentowane przez Mezzo, Arte TV, TVP Kultura oraz Program Drugi Polskiego Radia.

W nadchodzącym sezonie Alexander Humala wystąpi z renomowanymi orkiestrami, w tym z Orkiestrą di Padova e del Veneto, Orkiestrą Budafok Dohnanyi, Filharmonią Krakowską, Filharmonią Szczecińską, Filharmonią Śląską oraz na Narodowym Festiwalu Muzycznym (Chestertown, MD). Współpracować będzie również z wybitnymi solistami, takimi jak Ivo Pogorelić, Jan Lisiecki, Baiba Skride i Aleksandra Kurzak.

Muzyczna kariera Alexandra Humali jest świadectwem jego zaangażowania, umiejętności oraz pasji do muzyki, które sprawiają, iż zwraca on szczególną uwagę środowiska muzycznego.

fot. Bartek Barczyk

www.alexhumala.com