Wykonawcy:

Koncert z okazji 90. rocznicy urodzin Krzysztofa Pendereckiego

Orkiestra Filharmonii Krakowskiej

Alexander Humala – dyrygent

Gautier Capuçon – wiolonczela

Arto Noras – wiolonczela

Claudio Bohorquez – wiolonczela

Justyna Khil - sopran
Piotr Krasnowolski - prowadzenie

Repertuar:

Krzysztof Penderecki – Concerto grosso na trzy wiolonczele i orkiestrę  

***

Henryk Mikołaj Górecki - III Symfonia op. 36 Symfonia pieśni żałosnych na sopran i orkiestrę 

Koncert z przerwą, czas trwania ok. 2,5 godz.

Siła przeżycia. Słuchając Pendereckiego i Góreckiego

Należeli do jednego pokolenia. I choć tworzyli światy różne – indywidualne, łączyło ich pokrewieństwo duchowe, wsparte na mocnym przekonaniu, że muzyka to jest wielka rzecz…

Radość z żywiołowej gry

Krzysztof Penderecki (1933-2020) ukończył Concerto grosso na trzy wiolonczele i orkiestrę na początku lutego 2001 roku w Bazylei; utwór powstawał na zamówienie tokijskiej orkiestry symfonicznej. Inspiracje gatunkiem barokowym ujawniły się w sposobie budowania narracji muzyki z kontrastowych faz i potraktowaniu trzech wiolonczel jako zespołu concertina. Do głosu doszły dwie strategie kompozytorskie: liryczna i epicka. Liryczna (w odcinkach adagio) związana jest z przedstawianiem poruszających emocji. Epicka (w odcinkach allegro) łączy się z fabularyzacją akcji w ruchu szybkim, wirtuozowskim. I podobnie jak u Gustava Mahlera, w barwnych epizodach spotykają się, na zasadzie kolażu, motywy marszów czy muzyki klezmerskiej (zasłyszanej przez kompozytora w rodzimej Dębicy) z elementami wywiedzionymi z kanonu muzyki wysokiej. Penderecki chciał wchłonąć wszystko, co zaistniało i przetworzyć na sposób własny. Trzeba być przede wszystkim sobą – powtarzał.

Matczyne i ludzkie cierpienia

III Symfonia – Symfonia pieśni żałosnych Henryka Mikołaja Góreckiego (1933-2010) została ukończona w 1976 roku i dedykowana żonie kompozytora, Jadwidze. Kompozycja zrodziła się pod wpływem słów wyrytych na ścianie więziennej celi pensjonatu „Palace” w Zakopanem, służącej za katownię Gestapo: „Mamo, nie płacz, nie. Niebios Przeczysta Królowo, Ty zawsze wspieraj mnie. Zdrowaś Mario”. Wyryła je osiemnastoletnia Helena Błażusiakówna, schwytana w 1944 roku przez Niemców. Po prawykonaniu Symfonia podzieliła środowisko: jedni uznali ją za arcydzieło, inni usłyszeli w niej ubogość środków i uporczywą powtarzalność. Piętnaście lat później dzięki nagraniu amerykańskiej śpiewaczki Dawn Upshaw i London Sinfonietty pod batutą Davida Zinmana kompozycja zajęła pierwsze miejsce na liście przebojów. Muzykę Symfonii określano w kategoriach ekspresji tragicznej, czasu kontemplatywnego i zatrzymanego; zwracano uwagę na wyrazisty przekaz umuzycznionego tekstu. W pierwszej części są to słowa Najświętszej Marii Panny do umierającego na krzyżu Chrystusa, zaczerpnięte z Lamentu świętokrzyskiego z drugiej połowy XV wieku. Za tekst do części drugiej posłużyła rzeczona inskrypcja modlitwy katowanej więźniarki. W finale Górecki opracował melodię ludową ze Śląska Opolskiego, będącą lamentem matki po stracie syna: „Kajze mi sie podzioł mój synocek miły?”, ze zbiorów Adolfa Dygacza. Te trzy pieśni-lamenty, wyrażone w trzech częściach III Symfonii, pokochały – jak pisano – miliony ludzi na całym świecie.

Małgorzata Janicka-Słysz

Alexander HUMALA – studiował dyrygenturę chóralną w Białoruskiej Państwowej Akademii Muzycznej w Mińsku i dyrygenturę symfoniczną w Konserwatorium w Rotterdamie. Wiedzę pogłębiał na kursach mistrzowskich pod kierunkiem takich nauczycieli, jak Collin Metters, Neeme Järvi, Jorma Panula.

Zadebiutował w 2003 roku z orkiestrą kameralną Białoruskiej Akademii Muzycznej. W tym samym roku wystąpił z Orkiestrą Symfoniczną Młoda Białoruś, po czym odnotował debiut międzynarodowy z Litewską Państwową Orkiestrą Symfoniczną i został zaproszony do występów gościnnych z włoską Orchestra Giovanile della Saccisica.

W latach 2009 i 2012 w ramach programu stypendialnego „Gaude Polonia” odbył staże dyrygenckie w Operze Wrocławskiej i Filharmonii Narodowej w Warszawie, 2014–2016 był asystentem dyrygenta w Narodowej Orkiestrze Polskiego Radia w Katowicach, 2013–2019 głównym dyrygentem białoruskiego zespołu Capella Sonorus. Od roku 2017 do 2021 dyrygent Rosyjskiej Narodowej Orkiestry Filharmonicznej.

Współpracował m.in. z Orkiestrą Filharmonii Narodowej w Warszawie, Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia, Orkiestrą Symfoniczną z Hajfy, Łotewską Narodową Filharmonią, Orkiestrą Symfoniczną z Trondheim i in. Był asystentem Martyna Brabbinsa przy wystawieniu opery Dog’s Heart Alexandra Raskatova w Operze w Lyonie.

Występował podczas Festiwalu w Lucernie (2012, z Orkiestrą Festiwalową Akademii w Lucernie pod kierunkiem Pétera Eötvösa), Letniego Festiwalu w Pärnu (2011), St Magnus International Festival na Orkadach (2011), gdzie pracował z takimi zespołami, jak Scottish Chamber Orchestra i London Sinfonietta. W 2014 roku był asystentem Lorina Maazela na Castleton Festival. W 2007 roku, jako dyrektor muzyczny Mińskiej Orkiestry Festiwalowej, sam zorganizował kilka festiwali, m.in. muzyki barokowej, poświęcony A. Vivaldiemu, oraz muzyki współczesnej, dedykowany młodym kompozytorom białoruskim i europejskim.

Występował z wieloma wybitnymi solistami, takimi jak Boris Berezowsky, Rosanne Philippens, Marc Coppey, Geneviève Strosser, Urszula Kryger, Szymon Nehring i inni. Dyrygował podczas koncertów z udziałem światowej rangi solistów jazzowych, jak m.in. Chick Corea, Brandford Marsalis, Arturo Sandoval, Adam Makowicz czy Jamie Cullum.

Laureat I nagrody na Międzynarodowym Konkursie Dyrygenckim im. J. Vitola w Rydze w 2009 roku, gdzie wystąpił z Łotewską Państwową Akademicką Orkiestrą Symfoniczną oraz Łotewskim Chórem Narodowym i Chórem Radiowym. Podczas Międzynarodowego Turnieju Dyrygentury Chóralnej W stronę polifonii w 2011 roku we Wrocławiu, oprócz I nagrody zdobył wszystkie nagrody dodatkowe (nagrodę publiczności, nagrody specjalne ambasad włoskiej i niemieckiej, nagrodę specjalną za najlepszą interpretację polskiej muzyki).

Od sezonu 2021/2022 jest Dyrektorem Artystycznym Filharmonii im. K. Szymanowskiego w Krakowie.
fot. Anatoly Kleshchuk

Claudio BOHÓRQUEZ – urodzony w Niemczech wiolonczelista o korzeniach peruwiańsko-urugwajskich, obecnie jedno z najbardziej znaczących nazwisk w świecie muzyki. Już w młodym wieku jako student Borysa Pergamenschikowa odnosił sukcesy na międzynarodowych konkursach, takich jak Konkurs dla Młodych Muzyków im. P. Czajkowskiego w Moskwie oraz Konkurs Wiolonczelowy im. M. Rostropowicza w Paryżu.

W roku 2000 otrzymał trzy nagrody na I Międzynarodowym Konkursie im. P. Casalsa, organizowanym pod auspicjami Kronberg Academy; Marta Casals Istomin wręczyła mu pierwszą nagrodę, nagrodę specjalną dla najlepszego kameralisty, a także nagrodę w postaci należącego kiedyś do Casalsa znakomitego instrumentu Matteo Gofrillera, na którym C. Bohórquez mógł grać przez dwa lata. Artysta zdobył także pierwszą nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Muzycznym w Genewie, co zapoczątkowało jego karierę solistyczną. W międzyczasie rozpoczął pracę pedagogiczną jako profesor Musikhochschule Stuttgart (od 2011 to 2016 r.). We wrześniu 2016 roku dołączył do kadry Hochschule für Musik "Hanns Eisler" w Berlinie, gdzie jest profesorem gościnny od roku 2003.

C. Bohórquez występował z niemal wszystkimi niemieckimi orkiestrami radiowymi: Staatskapelle Dresden, Leipzig Gewandhaus Orchestra, Wiener Symphoniker, a także z Collegium Musicum Basel, Orchestre de Paris, Orchestre Philharmonique de Radio France, Tonhalle Orchestra Zurich oraz Academy of St. Martin in the Fields. W Japonii występuje z NHK Symphony Orchestra i Tokyo Philharmonic Orchestra. W Stanach Zjednoczonych koncertował z Boston Symphony, Chicago Symphony, Cleveland Orchestra, Detroit Symphony, Los Angeles Philharmonic, National Symphony oraz Philadelphia Orchestra.

Artysta występował z wieloma wybitnymi dyrygentami, takimi jak: Daniel Barenboim, Christoph Eschenbach, Manfred Honeck, Sir Neville Marriner, Eiji Oue, Krzysztof Penderecki, Leonard Slatkin, Tugan Sokhiev, Lothar Zagrosek oraz David Zinman.

C. Bohórquez występował często podczas festiwali muzycznych, m.in.: Casals Festival w Puerto Rico, City of London Festival, Festiwal Krzysztofa Pendereckiego w Warszawie i Jerusalem International Chamber Music Festival. Artysta gościł także w Stanach Zjednoczonych, m.in. na festiwalach Tanglewood, Ravinia i Aspen oraz Hollywood Bowl. Brał również udział w festiwalu muzyki kameralnej Lockenhaus w Austrii i festiwalu Gidona Kremera „Les Musiques” w Bazylei. Jako znakomity kameralista występował również z Jörgiem Widmannem w Bilbao i Madrycie, a także z Viviane Hagner i Jonathanem Giladem na Beethoven Marathon w Konzerthaus Berlin.

C. Bohórquez występował ponadto na festiwalu Rheingau z Columbian Youth Philharmonic pod dyrekcją Andrésa Orozco-Estrady, festiwalu muzycznym w Dreźnie ze skrzypkiem Philippe Quintem i pianistą Borisem Giltburgiem (w ramach projektu muzyki kameralnej) oraz festiwalu muzycznym Schleswig-Holstein. W listopadzie 2018 r. zadebiutował w hamburskiej Elbphilharmonie. W lutym 2019 r. wykonał koncert wiolonczelowy Elgara z Staatsphilharmonie Nürnberg. W marcu 2021 r., po decyzji Elżbiety Pendereckiej doszło do powołania Penderecki Trio dla upamiętnienia pierwszej rocznicy śmierci Maestro Pendereckiego. Claudio Bohorquez został członkiem tria jako artysta wykonujący na całym świecie muzykę Krzysztofa Pendereckiego pod batutą kompozytora.

Artysta ma na swoim koncie liczne nagrania płytowe i radiowe oraz występy telewizyjne. W 2002 r. C. Bohórquez nagrał ścieżkę dźwiękową skomponowaną przez Paula Englisha do filmu Ten Minutes Older – The Cello, który był pokazywany w kinach na całym świecie. Wraz z malarzem Klausem-Peterem Kirchnerem C. Bohórquez opracował projekt instalacji Raum für Pablo Casals na cześć wspaniałego wiolonczelisty. Artysta współpracował także przy powstaniu uhonorowanego nagrodą ECHO albumu Cztery pory roku (2017), nagranego z udziałem skrzypka Daniela Hope’a i wydanego przez Deutsche Grammophon. W lipcu 2018 r. firma Berlin Classics wydała płytę z sonatami Johannesa Brahmsa, na której artysta występuje z towarzyszeniem pianisty Pétera Nagy’ego.

Od sezonu 2017-18 C. Bohórquez jest dyrektorem artystycznym festiwalu Winnenden. Artysta gra na wiolonczeli G. B. Rogeriego, którą otrzymał od Landeskreditbank Baden-Württemberg.
fot.  Peter Adamik

Gautier CAPUÇON – prawdziwy ambasadore wiolonczeli XXI wieku. Występuje na arenie międzynarodowej u boku czołowych światowych dyrygentów i instrumentalistów. Jest również głęboko zaangażowany w edukację i wsparcie młodych muzyków z różnych środowisk. W styczniu 2022 roku Gautier założył własną fundację na rzecz wspierania młodych i utalentowanych muzyków na początku swojej kariery.

Wielokrotnie nagradzany, Capuçon jest ceniony za swoją ekspresyjną muzykalność, żywiołową wirtuozerię i głębokie brzmienie swojej wiolonczeli L'Ambassadeur wykonanej w pracowni Matteo Goffrillera w 1701 roku. Każdego sezonu występuje z czołowymi światowymi orkiestrami, współpracując z takimi dyrygentami jak Siemion Byczkow, Gustavo Dudamel, Charles Dutoit, Christoph Eschenbach, Andrès Orozco-Estrada, Pablo Heras-Casado, Paavo Jarvi, Klaus Mäkelä, Andris Nelsons i Christian Thielemann.

Nagrywając wyłącznie dla wytwórni Erato (Warner Classics), Capuçon zdobył wiele nagród i może się pochwalić obszerną dyskografią, obejmującą najważniejsze utwory koncertowe i kameralne. Jego album zatytułowany Destination Paris, który ukazał się w listopadzie 2023 roku, celebruje muzykę francuską, począwszy od repertuaru klasycznego po muzykę filmową. Inne nagrane przez niego płyty, zawierające krótkie, popularne utwory reprezentujące różne gatunki muzyczne (w tym album Sensations wydany jesienią 2022 roku), wygenerowały dziesiątki milionów streamów.
fot.  Anoush Abrar 

Arto NORAS (ur. w 1942 roku w Turku w Finlandii) jest wielkim mistrzem swojego instrumentu. Jest on jednym z najwybitniejszych wiolonczelistów swojego pokolenia o międzynarodowej sławie. W wieku sześciu lat Arto Noras rozpoczął naukę pod kierunkiem profesora Yrjö Selina w prestiżowej Akademii Sibeliusa w Helsinkach w Finlandii. Po ukończeniu studiów w Helsinkach studiował u profesora Paula Tortelier w Konserwatorium Paryskim, gdzie w 1964 roku uzyskał dyplom Premier Prix. Dwa lata później, w 1966 roku, otrzymał drugą nagrodę w Międzynarodowym Konkursie Wiolonczelowym im. Czajkowskiego w Moskwie, co natychmiast utorowało mu drogę do najważniejszych sal koncertowych w Europie, a także w Ameryce Północnej i Południowej, a później także w Azji. W 1970 roku Arto Noras objął katedrę wiolonczeli w Akademii Sibeliusa w Helsinkach, gdzie pełnił tę funkcję przez kolejnych 40 lat. Następnie został zaproszony do objęcia katedry wiolonczeli w Hochschule für Musik w Hamburgu w Niemczech. Prowadził również kursy mistrzowskie na całym świecie i sędziował jako członek jury w najbardziej prestiżowych międzynarodowych konkursach wiolonczelowych.

W 1980 roku Arto Noras zapoczątkował Festiwal Muzyczny w Naantali i od ponad 40 lat pozostaje jego dyrektorem artystycznym. W 1991 roku był pomysłodawcą Międzynarodowego Konkursu Wiolonczelowego Fundacji Paulo i jest także jego dyrektorem artystycznym. Był także członkiem-założycielem Kwartetu Akademii Sibeliusa. Repertuar Arto Norasa obejmuje wszystkie najważniejsze utwory skomponowane na wiolonczelę, w tym utwory współczesnych kompozytorów. Artysta występował jako solista z wiodącymi światowymi orkiestrami i dyrygentami. Jako kameralista występował z wieloma najwybitniejszymi muzykami naszych czasów. Współpracował z wieloma kompozytorami, takimi jak Krzysztof Penderecki, Aulis Sallinen i Jeajoon Ryu. Arto Noras wykonywał utwory Maestro Krzysztofa Pendereckiego pod jego batutą na czterech różnych kontynentach. Dokonał też wielu nagrań, w tym kilku jemu specjalnie dedykowanych utworów.
fot. Naantali Festival

Justyna KHIL – sopran. Absolwentka Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy w klasie prof. dr hab. Hanny Michalak i dr Anny Wilk.

Od roku 2020 uczestniczy w Programie Kształcenia Młodych Talentów – Akademia Operowa Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, gdzie kształci się u Izabeli Kłosińskiej, Olgi Pasiecznik, Sophii Muñoz, Katelan Trần Terrell i Michała Biela.

Jest laureatką wielu konkursów wokalnych, takich jak Międzynarodowy Konkurs Wokalny im. Antoniny Campi (I nagroda), Ogólnopolski Konkurs im. Bogdana Paprockiego (I nagroda), Wassyl Slipak Young Vocalists Competition (II nagroda). Wraz z pianistką Rozalią Kierc z sukcesem brała udział w wielu konkursach kameralistyki wokalnej.

Zadebiutowała rolą Hrabiny w Weselu Figara Mozarta w Operze Nova w Bydgoszczy. Artystka wykonywała recitale oraz brała udział w koncertach oratoryjno-kantatowych na wielu estradach. Występowała między innymi w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej, Teatrze Wielkim w Łodzi, Operze Wrocławskiej, Operze Bałtyckiej, Operze na Zamku w Szczecinie, Filharmonii Narodowej, Studiu Koncertowym Polskiego Radia w Warszawie oraz w Sala Sudasiri Sobha w Bangkoku.

fot. Ewa Zaremba