Wykonawcy:
Jubileusz urodzin Elżbiety Pendereckiej
Orkiestra Filharmonii Krakowskiej
Alexander Humala - dyrygent
Adam Krzeszowiec - wiolonczela
Michał Balas - wiolonczela
Michał Dąbek - wiolonczela
Repertuar:
Joanna Wnuk-Nazarowa - Il tempo passa. Passacaglia na wielką orkiestrę symfoniczną (prawykonanie)
Krzysztof Penderecki - Concerto grosso na trzy wiolonczele i orkiestrę
***
Ludwig van Beethoven - IV Symfonia B-dur op. 60
Życie z pasją do muzyki
Są ludzie, których życie przenika pasja do muzyki. Z pewnością należy do nich Pani Elżbieta Penderecka: „Dama – muzyczna instytucja”. Jej zadedykowana została przez Krzysztofa Pendereckiego słynna Pasja według św. Łukasza (1966). I to Jej kompozytor chciał również poświęcić Dziewiątą symfonię, której już, niestety, napisać nie zdążył…
Czasu płynięcie
Krzysztof Penderecki powtarzał, że osobowości nauczyć nie sposób, można za to i trzeba uczyć kompozytorskiego rzemiosła: sztuki polifonii czy orkiestracji. Jedna z jego absolwentek – Joanna Wnuk-Nazarowa – świetnie się czuje, jako erudytka, w materii sztuki właśnie polifonicznej. Swoją kompozycję o jakże znaczącym tytule Il tempo passa (‘czas upływa’) na wielką orkiestrę symfoniczną pisała na zamówienie Kaia Bumanna, a ukończyła 30 listopada 2020 roku, w kontekście śmierci swego Mistrza-Nauczyciela. Utwór zadedykowała Elżbiecie Pendereckiej – na 75. urodziny: 19.XI.20202. Kompozycja, jak na passacaglię przystało, przyjęła formę wariacji opartych na ostinatowym basie. Czasami muzyka przechodzi w rytmikę dawnych tańców, na przykład dworskiej – renesansowej gagliardy. Gesty rytmiczne odsyłają naszą pamięć do dwóch mistrzów baroku – Johanna Sebastiana Bacha i George’a Friedricha Haendla. W muzyce odzywa się ulubiona przez Joannę Wnuk-Nazarową – skala całotonowa o proweniencji impresjonistycznej.
Pamięć baroku
Znane są słowa Krzysztofa Pendereckiego, że muzyki nie da się zaczynać od początku – można ją twórczo kontynuować. Dlatego w Concerto grosso na trzy wiolonczele i orkiestrę (2001), skomponowanym na zamówienie orkiestry symfonicznej w Tokio, kompozytor twórczo zinterpretował gatunek barokowej muzyki koncertującej: solowe instrumenty współtworzą tu grupę concertina. Najbliższa twórcy, w stylu tak zwanym późnym, była jednak poetyka romantyzmu, odczytywanego przez niego na nowo. Dlatego narracja w Concerto grosso przyjęła postać kontrastujących z sobą faz rozwojowych, silnie nacechowanych wyrazowo i przywołujących różne muzyczne światy, zasłyszane i zapamiętane przez kompozytora. Mimo silnych napięć, muzyka ma tu charakter skupiony – skierowany do wewnątrz. Penderecki prowadzi ze słuchaczem grę intertekstualną – czy to w karykaturalnych marszu, podszytym tangiem (Allegretto giocoso), czy w lirycznych uniesieniach (Notturno. Adagio). W toku muzyki pojawiają się także reminiscencje Beethovenowskie czy autocytat, pochodzący z Credo Pendereckiego (Crucifixus).
Symfoniczna „lekkość” bytu
Swą lżejszą naturą symfoniczną Czwarta Ludwiga van Beethovena, skomponowana w roku 1806, weszła w przestrzeń pomiędzy wzniosłą Trzecią „Eroiką” a Piątą, przenikniętą motywem losu i związaną z etosem przeznaczenia. Świetnie skrojona na miarę czteroczęściowego Haydnowskiego wzorca, wpisuje się pogodniejszym ciężarem gatunkowym w nurt wyrazistej muzyki oświeceniowej. Beethovenowska IV Symfonia B-dur op. 60 – wykonywana przez krakowskich Filharmoników – jest urodzinowym ukłonem w stronę Pani Elżbiety Pendereckiej. Stoi, jako Dyrektor, na czele Wielkanocnych Festiwali Ludwiga van Beethovena, organizowanych – od roku 1997, czyli 170. rocznicy śmierci twórcy Patetycznej i Fidelia – najpierw w Krakowie, później w Warszawie. „Nie ma takiej zasady, której nie można by naruszyć, kierując się ku innemu pięknu” – pisał Beethoven. Stał się symbolem artysty poszukującego i przecierającego nowe muzyczne szlaki. I taka zasada okazała się kluczową dla drogi życiowej Pani Elżbiety Pendereckiej. Ad multos annos!
Małgorzata Janicka-Słysz
Adam KRZESZOWIEC – solista, kameralista oraz koncertmistrz Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia. W 2011 roku ukończył z wyróżnieniem studia w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach w klasie Pawła Głombika. Studiował również w Hochschule für Musik und Tanz w Kolonii pod kierunkiem Fransa Helmersona oraz w Chapelle Musicale Reine Elisabeth w Brukseli u Gary Hoffmana. Laureat międzynarodowych konkursów wiolonczelowych w Londynie, Paryżu, Hradec, Warszawie, Katowicach, Dąbrowie Górniczej. Występował jako solista i kameralista w największych salach Europy, takich jak Wigmore Hall w Londynie, Victoria Hall w Genewie, Salle Gaveau w Paryżu czy Piotra Czajkowskiego w Moskwie.
Współpracował ze światowej sławy artystami, m.in. Maria João Pires, Augustin Dumay, Gary Hoffman, Mischa Maisky, Christian Arming, Michel Tabachnik oraz orkiestrami, m.in. NOSPR, Sinfonia Varsovia, Brussels Philharmonic, Orchestre Philharmonic Royal de Liège, Kansai Philharmonic Orchestra, Kammerorchester Arcata Stuttgart, Orchestre Royal de Chambre de Wallonie.
Uczestniczył w prestiżowych festiwalach muzycznych: Verbier Festival, Sommets Musicaux de Gstaad, International Music Academy - Switzerland in Rolle, Schleswig-Holstein Musik Festival, Festival Pablo Casals w Prades.
Od 2010 roku tworzy duet z pianistką Anną Krzeszowiec, z którą otrzymał Grand Prix na 11. Kon- kursie Muzycznym Premio Citta di Padova w Padwie oraz I nagrodę na Malta International Music Competiton w 2014 roku.
Nagrania artysty, zarówno solowe jak i kameralne były wielokrotnie nominowane do prestiżowej nagrody fonograficznej Fryderyki. Ponadto od 2011 roku jest członkiem Polish Cello Quartet, z którym regularnie koncertuje i organizuje Międzynarodową Akademię Wiolonczelową w Nysie.
Od 2012 roku jest koncertmistrzem grupy wiolonczel w Narodowej Orkiestrze Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach oraz wykładowcą w katedrze instrumentów smyczkowych Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego w Katowicach.
Pomysłodawca i organizator Międzynarodowego Festiwalu Wiolonczelowego odbywającego się cyklicznie w Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego w Katowicach.
Michał DĄBEK – absolwent Akademii Muzycznej w Krakowie w klasie wiolonczeli Adama Klocka. Uczestniczył w wielu kursach solistycznych jak i kameralnych, gdzie pracował pod kierunkiem muzyków takich jak: Claus Reichardt, Peter Buck, Catalin Ilea, Stanisław Firlej, Maria Szwajger-Kułakowska, Marek Moś, Kwartet Dafo.
W 2007 roku wraz z zespołem Conash Trio zajął III miejsce na XI Międzynarodowym Konkursie Muzyki Współczesnej w Krakowie. W tym samym roku razem z zespołem Palabra de Musica Fuerte zdobył wyróżnienia na ogólnopolskim konkursie Harmonia Viva oraz na II Międzynarodowym Festiwalu Od Baroku do Jazzu we Wrocławiu.
Brał udział w wielu festiwalach, m.in. Wielkanocny Festiwal Ludwiga van Beethovena, Warszawska Jesień, Festiwal Muzyki Filmowej w Krakowie, Międzynarodowy Festiwal Kompozytorów Krakowskich, Muzyka w Starym Krakowie, Muzyka na Szczytach w Zakopanem, Young Euro Classic w Berlinie, Arts Festival Dimension w Seulu.
Współpracuje z wieloma zespołami kameralnymi, m.in. Conash Trio, Palabra de Musica Fuerte, Ara Ensemble, Cellostrada, Malawski String Quartet z którymi koncertuje w kraju i na świecie. Od 2011 roku jest wiolonczelistą Orkiestry Filharmonii Krakowskiej (jest pierwszym głosem w sekcji wiolonczel). Pełni również funkcję leadera grupy wiolonczel Orkiestry Akademii Beethovenowskiej.
Ma w dorobku nagrania muzyki filmowej oraz nagrania płytowe, m.in. dla wytwórni DUX.
Michał BALAS – studiuje w Musik Akademie Basel w Szwajcarii u Danjulo Ishizaki oraz w Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi u Stanisława Firleja.
Występuje z koncertami solowymi oraz kameralnymi. Często uczestniczy w konkursach Międzynarodowych i Ogólnopolskich. W 2021 roku zdobył Grand Prix na Konkursie Wiolonczelowym im. Dominika Połońskiego w Łodzi. W tym samym roku został nominowany przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca do nagrody Koryfeusz Muzyki Polskiej w kategorii Odkrycie Roku. W 2018 roku zdobył I Nagrodę oraz Nagrodę specjalną za najlepsze wykonanie utworu współczesnego na Johansen International Competition for Young String Players w Waszyngtonie.
Artysta może poszczycić się również zdobytą ostatnio I Nagrodą oraz Nagrodą Specjalną za najlepsze wykonanie utworu kompozytora maltańskiego podczas Classic Strings Competition w Dubaju, w ramach której wiolonczelista został zaproszony, na przestrzeni najbliższych miesięcy ,do wykonania 10 koncertów z towarzyszeniem orkiestry.
Jako solista koncertował z orkiestrami, takimi jak: Sinfonia Iuventus, Südwestdeutsches Kammerorchester Pforzheim, Apollo Orchestra, Armeńska Orkiestra Symfoniczna, Orkiestra Filharmonii Krakowskiej, Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Świętokrzyskiej, Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Podkarpackiej czy Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Kaliskiej.
Współpracował także z wybitnymi artystami podczas kursów mistrzowskich, m.in. z Arto Norasem, Lawrence Lesserem, Stevenem Isserlisem, Claudio Martinezem-Mehnerem, Wolfgangiem Emanuelem Schmidtem. Czterokrotnie uczestniczył w prestiżowych kursach muzycznych Morningside Music Bridge (Calgary-2015, Warszawa-2018, Boston 2017 i 2019).
Stypendystą programów LYRA Stiftung oraz Młoda Polska.
Gra na instrumencie francuskiej manufaktury Michel Ange Garini z 1870 roku.
Elżbieta PENDERECKA - promotorka polskiej i światowej kultury w kraju i poza jego granicami, inicjatorka festiwali muzycznych, członkini władz międzynarodowych fundacji muzycznych i instytucji kultury, promotorka młodych artystów. Urodziła się w Krakowie. Choć studiowała fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, całe swoje życie poświęciła muzyce. Od 1965 roku prowadziła sekretariat swojego męża, wybitnego kompozytora i dyrygenta Krzysztofa Pendereckiego. W latach 1996-2000 była Przewodniczącą Rady Programowej Festiwalu Kraków 2000 – Europejskie Miasto Kultury. W 1997 roku zorganizowała pierwszy Wielkanocny Festiwal Ludwiga van Beethovena, który od tego czasu odbywa się rokrocznie, początkowo w Krakowie, a następnie w Warszawie. W 1998 roku zainicjowała Festiwal Krzysztofa Pendereckiego, organizowany w cyklu pięcioletnim. W 2003 roku powołała do życia Stowarzyszenie im. Ludwiga van Beethovena, które przejęło organizację obu wymienionych festiwali.
Elżbieta Penderecka jest laureatką wielu nagród i odznaczeń, przyznanych przez instytucje krajowe i zagraniczne. W 2003 roku otrzymała Złoty Medal Kraków 2000 w dowód uznania dla promocji Krakowa oraz Złoty Krzyż za Zasługi dla Republiki Austrii, przyznany przez Prezydenta Republiki Austrii. W roku 2007 została uhonorowana Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Republiki Litewskiej oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Gwiazdy Solidarności Włoskiej. W 2010 roku została odznaczona przez Ministra Spraw Zagranicznych Odznaką Honorową Bene Merito za działalność wzmacniającą pozycję Polski na arenie międzynarodowej.
W 2011 roku Elżbieta Penderecka otrzymała najwyższe odznaczenie Suwerennego Wojskowego Zakonu Maltańskiego przyznawane kobietom – Croix avec Plaque de L'ordre „Pro Merito Melitensi" oraz została odznaczona przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego medalem „Gloria Artis" za wiele lat pracy na rzecz Wielkanocnego Festiwalu Ludwiga van Beethovena i za opiekę nad największymi wydarzeniami muzycznymi.
W 2012 roku z rąk Prezydenta RP otrzymała Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w propagowaniu i upowszechnianiu polskiej i światowej kultury. W tym samym roku otrzymała Krzyż Zasługi Republiki Federalnej Niemiec za zasługi w pracy na rzecz relacji polsko-niemieckich.
W styczniu 2013 na gali Paszportów Polityki Elżbieta Penderecka otrzymała nagrodę Kreatora Kultury 2012 za stworzenie ważnych wydarzeń muzycznych, przede wszystkim Wielkanocnego Festiwalu Ludwiga van Beethovena; za wydobycie na światło dzienne rękopisów wielkich kompozytorów przechowywanych w Bibliotece Jagiellońskiej; za patronowanie zespołom Sinfonietta Cracovia i Orkiestrze Akademii Beethovenowskiej; za ogromne zasługi dla polskiego życia muzycznego.
Pod koniec 2018 roku Elżbieta Penderecka została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Cywilnej, przyznanym przez Jego Królewską Mość Króla Hiszpanii Filipa VI.
Elżbieta Penderecka wspólnie z mężem śp. Krzysztofem Pendereckim jest kreatorką Europejskiego Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach – unikatowego ośrodka rozwijania młodych talentów muzycznych.
Elżbieta Penderecka jest Prezesem Zarządu Stowarzyszenia im. Ludwiga van Beethovena, Dyrektorem Generalnym Wielkanocnego Festiwalu Ludwiga van Beethovena. 29 grudnia 2020 roku została powołana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Prof. Piotra Glińskiego na przewodniczącą Rady Programowej Europejskiego Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego. Elżbieta Penderecka jest członkiem Rady Doradczej European Union Youth Orchestra.