Wykonawcy:

Inauguracja 78. sezonu artystycznego

Orkiestra i Chór Filharmonii Krakowskiej

Alexander Humala - dyrygent

Jakub Jakowicz - skrzypce

Iwona Hossa – sopran
Andrzej Lampert - tenor
Gerard Edery – tenor

Sławomir Holland – recytacje
Piotr Piwko - chórmistrz

Repertuar:

Krzysztof Penderecki – Kadisz
* * *
Karol Szymanowski - I Koncert skrzypcowy op. 35
Karol Szymanowski - III Symfonia Pieśń o nocy op. 27

Czas trwania koncertu - ok. 100 minut

Muzyka jako przesłanie

PENDERECKI. W odpowiedzi na grozę historii

Krzysztof Penderecki znany był z podejmowania w swej twórczości tematów wielkich i uniwersalnych, także tych trudnych czy wręcz niemożliwych do umuzycznienia. Z okazji 65. rocznicy likwidacji przez Niemców getta w Łodzi skomponował w 2009 roku wstrząsający swą wymową Kadisz na sopran, głos recytujący, kantora (tenor), chór męski i orkiestrę. Nawiązał w tym utworze, jak sam wyznał, do modlitw żydowskich odmawianych w Galicji wschodniej, na Ukrainie czy w Rumunii. Muzykę, ujętą w formę czteroczęściową, przenika topos śmierci, ale i uwielbienie Boga oraz nadzieja, z wołaniem o pokój. Znaczący jest wybór tekstów dla wyrazistej narracji dźwiękowej: od wierszy chłopca-poety Abramka Cytryna, napisanych w łódzkim getcie (część I. Tempo di marcia funebre. Szła śmierć); poprzez tekst z Lamentacji Jeremiasza (część II. Grave. Leży na ziemi) i słowa z Księgi Daniela, towarzyszące młodziankom w piecu gorejącym: „Bo nas ubywało, Panie, więcej niż innych narodów” (część III. Molto tranquillo. Prosimy cię); po kadisz sierocy (część IV. Senza misura. Jitgadal wejitkadasz). Dzieło otrzymało symboliczną dedykację: Łódzkim Abramkom, którzy chcieli żyć. Polakom, którzy ratowali Żydów.

SZYMANOWSKI. W żywiole brzmienia

Oba arcydzieła Karola Szymanowskiego – III Symfonia „Pieśń o nocy” op. 27 na tenor solo, chór mieszany i wielką orkiestrę oraz I Koncert skrzypcowy op. 35 – powstawały w bliskości czasowej i duchowej, a ukończone zostały w roku 1916. Oba wpisały się w fazę twórczości kompozytora określoną mianem „impresjonistycznej”, choć powinno się ją raczej nazywać „impresjonistyczno-ekspresjonistyczną”. Muzyka podszyta w nich bowiem została ekstatycznymi kulminacjami i zdradza entuzjazm kompozytora do feerii brzmień oraz zmysłowo-poetycznego piękna. Szymanowski podkreślał jednocześnie, że u podstaw jego utworów znajdują się zawsze motywy melodyczne.

Za Koncertem, a także innymi skrzypcowymi utworami Szymanowskiego, stoi Paweł Kochański, którego sztuka wiolinistyczna wyróżniała się miękkością barwy i czułością w przekazywaniu emocji. Artyści wspólnie pracowali nad idejką nowego skrzypcowego stylu. Kochański jest też autorem cadenzy i jemu Koncert został dedykowany.

Przesłanie nocy, w której tajemnica się rozwidni, niesie z sobą wykorzystany w Trzeciej symfonii tekst poematu Dżalaluddina Rumiego, sufickiego perskiego poety z XIII wieku, w przekładzie z niemieckiego na polski, dokonanym przez Tadeusza Micińskiego (autora między innymi Nietoty. Księgi tajemnej Tatr), który rozbudził kosmologiczną wyobraźnię Szymanowskiego. Muzyka, wzmocniona przekazem słów, ewokuje panteistyczny zachwyt nad światem, mit Dionizosa i chęć mistycznego połączenia człowieka z wszechświatem. „Ja i bóg jesteśmy sami nocy tej…”

Małgorzata Janicka-Słysz