Wykonawcy:
Inauguracja 80. Sezonu Artystycznego
Orkiestra i Chór Filharmonii Krakowskiej
Alexander Humala – dyrygent
Andrzej Lampert – tenor
Piotr Piwko – chórmistrz
Repertuar:
Igor Strawiński – Święto wiosny
***
Karol Szymanowski – Harnasie op. 55
Jesteśmy z rytuału
Igor Strawiński (1882-1971) i Karol Szymanowski (1882-1937) byli rówieśnikami. I zmieniali oblicze muzyki. Ich spotkanie w ramach jednego koncertu ma wymiar symboliczny: dwa arcydzieła baletowe, który usłyszymy w wersji koncertowej, ukazują fascynację twórców rytuałem – magiczną siłą rytmu. Filharmonia im. Karola Szymanowskiego w Krakowie wchodzi zatem w nowy – okrągły 80. sezon artystyczny wysoce energetycznie. A jak pisał autor Harnasiów: to przecież sztuka dźwięków ma najwięcej odżywczych witamin.
Skandal i początek nowej muzyki
Premiera Święta wiosny – skomponowanego przez Strawińskiego dla Baletów Rosyjskich Siergieja Diagilewa – 29 maja 1913 roku w ultranowoczesnym Théâtre des Champs-Élysées w Paryżu (dyr. Pierre Monteux) była największym skandalem w historii muzyki. Uczestników wydarzenia zbulwersowało nie tylko libretto oparte na kanwie pogańskiego zwyczaju składania krwawej ofiary, ale nade wszystko oburzyła awangardowa choreografia Wacława Niżyńskiego. Jej symbolem stało się skierowanie stóp tancerzy w pokracznym ruchu do środka. Szymanowski pisał (w 1921 roku), że nowoczesność muzyki Strawińskiego polega na zerwaniu z wszelkim szablonem i z pięknem skostniałym oraz na wykuwaniu formy indywidualnej. 5 kwietnia 1914 roku w Casino de Paris wykonano Święto wiosny na sposób estradowy, także pod dyrekcją Pierre’a Monteux, co wywołało entuzjazm widowni i, jak odnotował twórca, było dla utworu wspaniałą rehabilitacją. Mit trwa.
Ruch! Rytm!
Takie zamaszyste inskrypcje znajdziemy w szkicach do baletu-pantomimy Harnasie op. 55 Karola Szymanowskiego. To jedyne dzieło w twórczości polskiego kompozytora oparte na folklorze górali tatrzańskich – tak w muzyce, jak i w warstwie widowiskowo-scenicznej. Szymanowski zarówno cytuje nuty Podhala, jak i je przetwarza oraz uprawia stylizację. Po premierze baletu w Pradze, 11 maja 1935 roku, kompozytor zwierzał się w liście do matki, że muzyka Harnasiów wywołuje silny efekt dramatyczny. Dramaturgia baletu ujęta została jednak w ramy liryczne: zakopiańska historia zaczyna się od zaintonowanej przez obój słynnej nuty Sabałowej, a kończy miłosną pieśnią w dwugłosie tenoru solo i solowych skrzypiec. I w tak zakomponowanej przestrzeni rozgrywa się teatr ekstensywnego ruchu i rytmu, charakteryzujący się witalizmem kolorów orkiestrowych czy fowistyczno-hałaśliwymi brzmieniami. To w rytmice o charakterze barbaro Szymanowski widział, obok chropowatych melodii, istotę „rasowej” (jak mawiał) góralszczyzny i źródło odnowienia muzyki polskiej, zmartwiałej w jego odczuciu od czasów Fryderyka Chopina. W wersji koncertowej Harnasie zabrzmiały w całości (dwa obrazy dzieła) w Krakowie, na Wawelu, na Dziedzińcu Arkadowym, w ramach Festiwalu Muzyki Polskiej, 17 lipca 1936 roku. Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia w Warszawie, którą poszerzono o muzyków z Krakowa i do której dodano krakowskie chóry, dyrygował Grzegorz Fitelberg; solową partię tenorową zaśpiewał Maurycy Janowski. „Wrażenie było oszałamiające, przyjęcie dzieła entuzjastyczne” – donosiła prasa, a harnasiowego koncertu słuchała cała Polska przez radio.
Małgorzata Janicka-Słysz
Alexander HUMALA - dyrygent, który wyróżnia się ekspresją gestyczną i głęboką muzykalnością. Ukończył studia na wydziale dyrygentury chóralnej na Białoruskiej Państwowej Akademii Muzycznej oraz na wydziale dyrygentury symfonicznej w Konserwatorium w Rotterdamie. Doskonaląc swój warsztat, uczestniczył w mistrzowskich kursach prowadzonych przez takich dyrygentów, jak Colin Metters, Jurij Simonow, Marin Alsop czy Jorma Panula. Udział w prestiżowych kursach mistrzowskich pozwolił mu na dalszy rozwój zawodowy. Pracował z Péterem Eötvösem na Lucerne Festival Academy, z Neeme i Paavo Järvi na Letnim Festiwalu w Pärnu oraz współpracował ze Szkocką Orkiestrą Kameralną i London Sinfonietta na Międzynarodowym Festiwalu St Magnus na Orkadach.
Zadebiutował z orkiestrą kameralną Białoruskiej Akademii Muzycznej, by niedługo potem poprowadzić koncerty z Orkiestrą Symfoniczną Młodej Białorusi oraz Litewską Państwową Orkiestrą Symfoniczną. Jego talent i zaangażowanie zostały docenione przez włoską Orkiestrę Giovanile della Saccisica, która zaprosiła go do poprowadzenia gościnnie koncertów.
Jako asystent dyrygenta współpracował z tak znamienitymi dyrygentami, jak Stanisław Skrowaczewski, Jerzy Maksymiuk, Christoph Eschenbach, Antoni Wit. Na Castleton Festival był asystentem Lorina Maazela, zaś przy produkcji opery A Dog’s Heart Aleksandra Raskatova w Operze w Lyonie asystentem Martyna Brabbinsa. Zastąpił też Jerzego Semkowa dyrygując Le Divin Poème Aleksandra Scriabina z Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia.
Na swoim koncie ma liczne osiągnięcia, spośród których warto wymienić pierwsze nagrody na 4. Międzynarodowym Konkursie Dyrygentów Chóralnych im. Jāzepsa Vītolsa w Rydze oraz 5. Międzynarodowym Konkursie Dyrygentury Chóralnej W Stronę Polifonii we Wrocławiu, gdzie zdobył także wszystkie nagrody dodatkowe. Humala był również stypendystą programu "Gaude Polonia", odbywając staże w Operze Wrocławskiej i Filharmonii Narodowej w Warszawie.
Pełnił funkcję asystenta dyrygenta Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach oraz pierwszego dyrygenta białoruskiego zespołu Capella Sonorus. Był również dyrygentem w Rosyjskiej Narodowej Orkiestrze Filharmonicznej. W 2021 roku Alexander Humala został wybrany na stanowisko dyrektora artystycznego Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie.
Jako dyrektor muzyczny zorganizował kilka znaczących festiwali muzycznych, w tym festiwal barokowy i festiwal muzyki współczesnej, promujący młodych białoruskich i europejskich kompozytorów.
Dyrygował podczas I Międzynarodowego Konkursu Muzycznego im. Karola Szymanowskiego oraz Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Mieczysława Wajnberga.
Alexander Humala współpracował z renomowanymi zespołami, w tym z Orkiestrą i Chórem Filharmonii Krakowskiej, Orkiestrą Filharmonii Narodowej w Warszawie, Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia, Orkiestrą Symfoniczną w Trondheim, Orkiestrą Filharmonii w Zagrzebiu, Łotewską Orkiestrą Narodową, Orkiestrą Symfoniczną Państwowej Filharmonii w Transylwanii, Orkiestrą Symfoniczną INSO-Lwów Narodowej Filharmonii we Lwowie i Państwowa Orkiestrą Symfoniczną w Armenii.
Pracował z wybitnymi solistami, takimi jak Gautier Capuçon, Marc Coppey, Claudio Bohórquez, Arto Noras, Boris Berezovsky, Dmitry Masleev, Szymon Nehring, Leticia Moreno, Rosanne Philippens, Geneviève Strosser, Urszula Kryger, Iwona Sobotka i Andrzej Lampert. Występował też jako dyrygent z legendami jazzu, takimi jak Chick Corea, Adam Makowicz, Branford Marsalis, Arturo Sandoval, Terence Blanchard, Nicholas Payton, Randy Brecker, Jamie Cullum, Kurt Elling, Pat Metheny, Randy Brecker i Włodek Pawlik.
Współpracował z wieloma kompozytorami muzyki współczesnej, jak Krzysztof Penderecki, Paweł Mykietyn, Aleksander Raskatov, Ståle Kleiberg i Elliot Goldenthal. Dokonał szeregu nagrań, między innymi z Orkiestrą Filharmonii Krakowskiej nagrał pierwotną wersję II Symfonii Karola Szymanowskiego. Występy i nagrania Alexandra Humali były prezentowane przez Mezzo, Arte TV, TVP Kultura oraz Program Drugi Polskiego Radia.
W nadchodzącym sezonie Alexander Humala wystąpi z renomowanymi orkiestrami, w tym z Orkiestrą di Padova e del Veneto, Orkiestrą Budafok Dohnanyi, Filharmonią Krakowską, Filharmonią Szczecińską, Filharmonią Śląską oraz na Narodowym Festiwalu Muzycznym (Chestertown, MD). Współpracować będzie również z wybitnymi solistami, takimi jak Ivo Pogorelić, Jan Lisiecki, Baiba Skride i Aleksandra Kurzak.
Muzyczna kariera Alexandra Humali jest świadectwem jego zaangażowania, umiejętności oraz pasji do muzyki, które sprawiają, iż zwraca on szczególną uwagę środowiska muzycznego.
Andrzej LAMPERT – absolwent Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego w Katowicach na Wydziale Jazzu i Muzyki Rozrywkowej w klasie Renaty Danel oraz Wydziału Wokalno-Aktorskiego Akademii Muzycznej (obecnie im. K. Pendereckiego) w Krakowie w klasie Janusza Borowicza. W latach 2011–2022 pozostawał pod stałą opieką wokalną Heleny Łazarskiej.
Andrzej Lampert jest laureatem kilku konkursów wokalnych, w tym m.in. III Konkursu im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy, XV Międzynarodowego Konkursu Sztuki Wokalnej im. Ady Sari w Nowym Sączu, XV Imrich Godin International Vocal Competition Iuventus Canti we Vrablach (Słowacja). W 2013 roku wystąpił podczas Salzburger Festspiele jako jeden z dziesięciu wyróżnionych przez Sommerakademie Mozarteum. Sukces ten powtórzył w 2014 roku.
Na scenie operowej zadebiutował w 2010 roku partią Alfreda w Traviacie G. Verdiego, w Operze Śląskiej w Bytomiu. Do Bytomia powrócił w 2013 roku jako Leński w Eugeniuszu Onieginie P. Czajkowskiego, będąc już wówczas solistą Opery Krakowskiej. Debiutował w niej jako Pinkerton w Madame Butterfly G. Pucciniego, a następnie śpiewał partie, m.in.: Nemorina w Napoju miłosnym G. Donizettiego, Sándora Barinkay’a w Baronie cygańskim J. Straussa, Parysa w Pięknej Helenie J. Offenbacha, Alfreda w Traviacie G. Verdiego, Leńskiego w Eugeniuszu Onieginie, Walthera w Tanhäuserze R. Wagnera, Don Narciso w Turku we Włoszech G. Rossiniego, Rodolfo w Cyganerii i Ruggero w Jaskółce G. Pucciniego, Ernesta w Don Pasquale oraz Riccardo Percy w Annie Bolena G. Dionizettiego. W Polsce występował również jako Nadir w Poławiaczach pereł G. Bizeta czy Romeo w Romeo i Julii Ch. Gounoda.
Występuje prawie we wszystkich operach w kraju, a także za granicą w Operze Narodowej w Montpellier we Francji, w Stadttheater w Baden i w Oper Graz w Austrii. Artysta uczestniczy też w projektach wokalno-instrumentalnych w Polsce i na świecie. W swoim repertuarze ma także dzieła oratoryjne – śpiewał m.in. partie solowe w Pasji według św. Mateusza (Wiedeń, 2014, pod dyrekcją Conrada Artmüllera) i w Pasji według św. Jana J.S. Bacha (Salzburg, 2015).
Brał udział w licznych nagraniach, m.in. w premierowym nagraniu opery Paria S. Moniuszki, opery Hagith K. Szymanowskiego w wersji koncertowej z Polską Orkiestrą Radiową (album otrzymał nagrodę Fryderyk 2020 w kategorii Muzyka Poważna: Album Roku Muzyka Oratoryjna i Operowa), Petite messe solennelle G. Rossiniego z Filharmonią Narodową, III Symfonii Pieśń o nocy K. Szymanowskiego z NOSPR czy Mszy S. Moniuszki z Orkiestrą Polskiego Radia w Warszawie.
W 2008 roku w duecie z Sarah Brightman nagrał utwór I Will Be with You, który znalazł się na płycie Symphony [East European Version]. Dziesięć lat wcześniej wygrał konkurs TVP2 Szansa na sukces, w którym śpiewał również repertuar klasyczny. Wielokrotnie występował w polskiej telewizji i nagrał szereg płyt, m.in. z zespołem PIN.
W 2017 roku został laureatem 11. Teatralnych Nagród Muzycznych im. Jana Kiepury w kategorii najlepszy śpiewak operowy. W 2018 roku otrzymał Złotą Maskę i Nagrodę im. Zbigniewa Grucy przyznawaną przez redakcję „Dziennika teatralnego” za rolę Romea w Romeo i Julii Ch. Gounoda w Operze Śląskiej. W roku 2020 otrzymał w Salzburgu austriacką nagrodę muzyczną za rolę Pasterza w produkcji Króla Rogera K. Szymanowskiego w Operze w Grazu w Austrii.