Wykonawcy:

Orkiestra Filharmonii Krakowskiej

Richard Rosenberg - dyrygent

Urszula Kryger - alt

Randall Bills - tenor 

Repertuar:

Karol Szymanowski - Trzy kołysanki op. 48 /transkr. Jan Krenz/

Gustav Mahler - Das Lied von der Erde 

Budowanie świata. Mahler i Szymanowski

„Symfonia znaczy dla mnie budowanie świata środkami wszelkich dostępnych technik” – te słowa, powtarzane przez Gustava Mahlera, stały się jego artystycznym credo. W istocie, muzyka – nie tylko symfoniczna – była i dla Mahlera, i dla Karola Szymanowskiego sztuką metafory i tworzeniem w dźwiękach świata człowieka.

Rozkołysanie świata

Karol Szymanowski miał osobowość liryka: przez całe życie komponował pieśni i to najpierw w gatunku pieśniowym dokonywały się u niego ważne przemiany stylistyczne. Trzy kołysanki op. 48 powstały w roku 1922: kompozytor wykorzystał w nich teksty poetyckie swego kuzyna – Jarosława Iwaszkiewicza. Te miniaturowe pieśni należą do kręgu stylistycznego wyznaczonego przez Słopiewnie op. 46 bis: występuje w nich także motyw z tego wcześniejszego cyklu, przetwarzany i ukazywany w nowym oświetleniu. Melodykę zabarwiają modalizmy, tak charakterystyczne dla „lechickiego” stylu Szymanowskiego z tamtych lat.

Dwie pierwsze Kołysanki – Pochyl się cicho nad kołyską i Śpiewam morzu, gwiazdom i tobie (z poruszającą frazą – prośbą: Słuchaj mnie…) – utrzymane są w kolorycie mrocznym: Szymanowski był przecież „kompozytorem nocy”. Dopiero ostatnia pieśń: Biały krąg księżyca przynosi rozjaśnienie ciemnych barw, choć z przewodnią nutą melancholii. Nostalgiczne piękno i intensywna wyrazowość Trzech kołysanek sprawiły, że doczekały się opracowania na głos z orkiestrą kameralną autorstwa Jana Krenza.

Człowiek i Natura

W roku 1908 Gustav Mahler skomponował Das Lied von der Erde (Pieśń o ziemi) – swój najbardziej osobisty w wymowie utwór, który nazwał Symfonią. Sięgnął po teksty ze zbioru poezji Fletnia chińska z VIII wieku, w swobodnym tłumaczeniu Hansa Bethgego na niemiecki. Wybrał sześć wierszy i ułożył je w cykl o wędrówce duchowej człowieka: ramy tworzą tu Das Trinklied vom Jammer der Erde (Toast o ziemskiej żałości) oraz Der Abschied (Pożegnanie). W tej ostatniej pieśni doświadczamy czasu zatrzymanego: świat układa się do zimowego snu. Przesłanie cyklu jest wyraziste: tam-tam staje się symbolem śmiertelności człowieka, a wiecznie odradzającą się Naturę reprezentują ulotne i niemal mistyczne brzmienia harfy, mandoliny i czelesty.

Komponowanie Pieśni o ziemi było dla Mahlera antidotum na traumatyczny rok 1907, kiedy stracił dziecko, musiał – w obliczu nasilających się nastrojów antysemickich – zrezygnować z dyrektorowania Operze Wiedeńskiej i zdiagnozowano u niego chorobę serca. Stąd kluczowy w muzyce motyw przemijania złączony, na zasadzie kontrastu, z zachwytem nad pięknem i wzniosłością Natury.

Małgorzata Janicka-Słysz

Building Worlds. Mahler and Szymanowski

“Symphony: to me it means to build a world with the resources of all the available techniques” – those words, frequently repeated by Gustav Mahler, became his artistic credo. Indeed, music – and not just symphonic works of music – was an art of metaphors and world building both for Mahler as well as for Karol Szymanowski.

Rocking the World to Sleep

Karol Szymanowski had the nature of a lyrical poet: throughout his life he composed songs, and important stylistic transformations were reflected in his lieder. Three Lullabies, Op. 48, is a work that dates back to 1922. The composer used the poetic text of his cousin, Jarosław Iwaszkiewicz, in the miniatures. The miniature songs form part of the stylistic realm set forth in Słopiewnie, Op. 46 bis. They also include motifs from the previous cycle, transformed and presented in a new light. The melodics is enriched with modalism, typical of the Szymanowski’s “Polish” style of those years. The first two lullabies, Lean quietly over the Crib and I Sing to the Sea, the Stars, and You; with the poignant imploration: Listen to me…, have dark undertones. Szymanowski was indeed a “composer of the night.” It is only the final song The White Orb of the Moon, that brings along brighter colours, but not without the guiding note of melancholy. The nostalgic beauty and intense expression of the Three Lullabies led to the work’s arrangement for voice and chamber orchestra, authored by Jan Krenz.

Man and Nature

In 1908, Gustav Mahler composed Das Lied von der Erde (Song of the Earth), his most personal piece of work, which he described as a symphony. He reached for passages from the Chinese Flute in it, a volume of poems from the 8th century, translated into German by Hans Bethge. He selected six poems, and arranged them in a cycle depicting man’s spiritual journey. Das Trinklied vom Jammer der Erde (The Drinking Song of Earth’s Sorrow) and Der Abschied (The Farewell) constitute the frame of the song cycle. We experience the stoppage of time in the last song, with the world being lulled to a winter’s sleep. The message behind the song cycle is clear: the tam-tam becomes symbolic of man’s mortality, and the perpetually reviving nature is represented by ethereal and nearly mystical sounds of the harp, mandolin and celesta. Composing The Song of the Earth served as an antidote against the traumatic year of 1907, when Mahler lost his child, was forced to resign as director of the Vienna Opera, due to anti-Semitic sentiments, and was diagnosed with a cardiac condition. Hence, the key musical motif of the passage of time, combined with the contrasting sense of rapture over the beauty and grandeur of Nature. 

Małgorzata Janicka-Słysz 

tłum. Katarzyna Franek-Sokołowska

 Richard ROSENBERG – dyrygent, którego doświadczenie sięga od historycznej praktyki wykonawczej po muzykę współczesną. Studiował dyrygenturę na Yale University u Otto-Wernera Müllera, na Peabody Institute of The Johns Hopkins University u Frederika Prausnitza, w Mozarteum w Salzburgu u Herberta von Karajana, na City University of New York u Fritza Jahoda, Cincinnati College-Conservatory u Gerharda Samuela, w Accademia Musicale Chigiana w Sienie u Franco Ferrary. Uczestniczył w wielu kursach mistrzowskich i programach stażowych u tak znanych artystów, jak: Eugen Jochum, Friedrich Cerha, Günther Herbig, Julius Herford, Carlos Kleiber, Giuseppe Patané, Wolfgang Sawallisch, Jerzy Semkow, Leonard Bernstein, Pierre Boulez, Aaron Copland, Jussi Jalas, Lorin Maazel, Julius Rudel, Georg Solti czy Walter Weller.

Jest wszechstronnym artystą. W zakresie kompozycji kształcił się u Maria Davidovskiego, Krzysztofa Pendereckiego oraz Carlosa Surinacha; gry na klarnecie: u Gervase De Peyera i Georga Hirnera; teorii muzyki: u Charlesa Burkhardta, George’a Perle i Carla Schactera; wykonawstwa opery: u Rogera Brunyatego and Borisa Goldovsky’ego, zaś tajniki dyrygentury chóralnej zgłębiał u Margaret Hillis, Roberta Page’a, Roberta Shaw’a i Elmera Thomasa. W ramach stypendium Rackham Fellowship Uniwersytetu w Michigan współpracował z Rogerem Norringtonem i Nikolausem Harnoncourtem.

Przez piętnaście lat był dyrektorem artystycznym Hot Springs Music Festival w Arkansas. Funkcję tę pełnił także w Chamber Orchestra of California w San Francisco, Waterloo-Cedar Falls Symphony Orchestra w Dakocie, Union Symphony Orchestra. Jest założycielem Texas Chamber Symphony w Houston, Corpus Christi Symphony Orchestra, Pennsylvania Ballet and Resonance. Współpracował ze znanym festiwalem Schleswig-Holstein. Uczestniczył także w oryginalnym projekcie Pro Musica Nipponia, w ramach którego w Detroit’s Orchestra Hall dyrygował dziełami Minoru Miki wykonywanymi na tradycyjnych japońskich instrumentach. Obecnie pełni funkcję dyrektora artystycznego Narodowego Festiwalu Muzycznego w Chestertown.

Koncertował w Azji, obu Amerykach i Europie z takimi zespołami, jak: Ann Arbor Symphony Orchestra, Ars Musica Baroque Orchestra, Austin Symphony Orchestra, Bangor Symphony Orchestra, Orkestra Akademik Başkent, Baltimore Symphony Orchestra, Bremerton Symphony, Charlotte Symphony Orchestra, Dubrovački Simfonijski Orkestar, Dubuque Symphony Orchestra, Great Lakes Chamber Orchestra, Gulf Coast Symphony, Juneau Symphony, Kennedy Center Opera Orchestra, League/ISCM, Las Vegas Symphony Orchestra, Memphis Symphony Orchestra, Mid-Texas Symphony, Naples Philharmonic, Oakland Symphony , Orquesta Sinfónica de Bahía Blanca, Orquesta Sinfónica de Mar del Plata, Orquestra Sinfônica Festival Música nas Montanhas, Pensacola Symphony Orchestra, Pro Musica Nipponia, Rapides Symphony Orchestra, Rochester Philharmonic Orchestra, Smetana Philharmonic Orchestra Prague, Kärntner Symphonie Orchester, Orquesta Filarmónica de Montevideo, Toruńska Orkiestra Symfoniczna, Vancouver Island Symphony Orchestra, Orquesta Sinfónica Municipal de Caracas, Academy of London Orchestra.

Dla wytwórni Naxos i Marco Polo nagrał pięć płyt kompaktowych z muzyką XIX-wiecznych kompozytorów z Luizjany: Edmonda Dédé, Louisa Moreau Gottschalka i Luciéna Lamberta. W swoim dorobku artystycznym ma także nagrania koncertów inspirowanych jazzem, w tym premiery utworów George'a Gershwina, Jamesa Price'a Johnsona, Harry’ego Resera i Dany Suesse. Z altowiolistą Yizhakiem Schottenem dokonał nagrania płyty z utworami na altówkę i orkiestrę kameralną dla wytwórni Crystal Records.

Od wielu lat zajmuje się odkrywaniem zaginionych bądź zapomnianych dzieł muzyki klasycznej i doprowadza do wykonań i nagrań tych utworów. Odkrył m.in. dzieła Louisa Moreau Gottschalka, Edmonda Dédé czy ostatni musical Cole'a Portera Aladyn, który wystawił w oryginalnej wersji.

Richard Rosenberg jest także aranżerem i producentem nagrań, m.in.: płyt CD z legendą jazzu Dave'em Brubeckiem oraz z koncertami fortepianowymi Mozarta dla wytwórni Naxos. Jego liczne orkiestracje i poprawione edycje Pasji według św. Mateusza J.S. Bacha, Rapsodii Błękitnej George'a Gershwina, Verklärte Nacht Arnolda Schoenberga zyskały uznanie krytyków.

Urszula KRYGER jest jedną z najbardziej uznanych polskich śpiewaczek (mezzosopran). Absolwentka dwóch wydziałów Akademii Muzycznej w Łodzi: instrumentalnego w klasie fortepianu (1988) i wokalno-aktorskiego w klasie Jadwigi Pietraszkiewicz (1992). Studia wokalne kontynuowała pod kierunkiem Andrzeja Orłowicza w Kopenhadze.

Artystka laureatką wielu międzynarodowych konkursów muzycznych. Do jej największych sukcesów należą zwycięstwa w I Międzynarodowym Konkursie dla Młodych Wokalistów im. St. Moniuszki w Warszawie (1992), VI Międzynarodowym Konkursie Wokalnym im. J. Brahmsa w Hamburgu (1994) oraz 43. Międzynarodowym Konkursie Muzycznym ARD w Monachium (1994).

W 1995 roku wystąpiła w La Scali z recitalem pieśni Fryderyka Chopina. Rok później z wielkim sukcesem debiutowała na scenie Semper Oper w Dreźnie jako Angelina w operze Kopciuszek G. Rossiniego. Polska i międzynarodowa publiczność miała okazję często podziwiać jej kreacje w dziełach oratoryjnych wykonywanych pod batutą tak znakomitych mistrzów, jak: Jan Krenz, Jerzy Semkow, Rafael Frühbeck de Burgos, Sir Colin Davis, Armin Jordan.

Urszula Kryger szczególną uwagą obdarza muzykę kameralną – jej sztuka interpretacji pieśni łączy w sobie perfekcyjność z niezwykłą naturalnością. Doceniają to towarzyszący jej muzycy, wśród których znajdują się wybitni pianiści i instrumentaliści tacy jak, m.in.: Hartmut Höll, Charles Spencer, Melvyn Tan i Pascal Rogé, klarnecista Paul Meyer, Tokyo String Quartet, Petersen Quartet.

Dokonała wielu nagrań dla rozgłośni radiowych i firm fonograficznych m.in.: dla angielskich wytwórni Decca (Pieśni polskie Poulenca) i Hyperion (pieśni Chopina), niemieckiej CPO (ballady Löwego), polskiej DUX (duety rosyjskie – płyta nagrodzona Fryderykiem 2001, pieśni Moniuszki oraz pieśni Karłowicza i Szymanowskiego – płyta nagrodzona Fryderykiem 2002).

W roku 2003 ukazała się płyta z ariami Beethovena (BNL), a w roku 2004 kompletne wydanie Pieśni K. Szymanowskiego nagrane dla firmy Channel Classics nagrodzone Fryderykiem 2004 za najwybitniejsze nagranie muzyki polskiej. W 2012 roku nagrodzono Fryderykiem płytę Żeleński-Pieśni (DUX). W 2006 roku wyróżniona została nagrodą Fundacji im. K. Szymanowskiego za przemyślane i wysoce artystyczne interpretacje pieśni tegoż kompozytora.

Urszula Kryger jest również pedagogiem. Prowadzi liczne kursy mistrzowskie.

Od ponad 10 lat jest wykładowcą łódzkiej Akademii Muzycznej.

Randall BILLS – amerykański tenor okrzyknięty przez magazyn Das Opernglas jako „wokalnie silny, technicznie imponujący, dominujący tenor bohaterski” oraz doceniony przez Opera News za “maestrię w stylu Rossiniego, skalę głosu i wokalną brawurę”.

Do najważniejszych jego osiągnieć zaliczyć można kreacje w operach W.A. Mozarta, gdzie występował jako: Tamino w Czarodziejskim flecie (Theatre Dortmund, Nationaltheater Mannheim, New Zealand Opera, Seattle Opera), Ottavio w Don Giovannim (Theater Osnabrück, Seattle Opera) oraz Ferrando w Cosi fan tutte (English National Opera, Teatro Lirico di Cagliair) oraz w dziełach G. Rossiniego: Geoffredo i Ubaldo w Armidzie (Rossini Opera Festival), Osiride w Mojżeszu w Egipcie (New York City Opera), Almaviva w Cyruliku Sewilskim (Oper Leipzig, Theater Wielki Poznań), Ramiro w Kopciuszku (Opernhaus Chemnitz, Boston Youth Symphony, El Paso Opera), Agorante w Ricciardo i Zoraida (Rossini in Wildbad Festival), Elvin w Lunatyczce V. Belliniego (Staatstheater Darmstadt), Fernando w Faworycie G. Donizettiego (Washington Concert Opera), Ernest w Don Pasquale G. Donizettiego (Staatstheater Darmstadt), Alfred w Traviacie G. Verdiego (Deutsches Nationaltheater Weimar), Tom Rakewell w The Rake’s Progress I. Strawińskiego (Staatstheater Braunschweig i Oldenburgisches Staatstheater), Peter Quint w The Turn of the Screw B. Brittena (Teatro Comunale di Bologna) oraz Włoski Śpiewak w Kawalerze Srebrnej Róży R. Straussa (Theatre Bremen, Deutsches Nationaltheater Weimar).

Ponadto kreował role takie, jak m.in.: Jupiter w operze Semele podczas International Händel-Festspiele w Karlsruhe pod batutą Christophera Mouldsa; hrabia Almaviva w Cyruliku sewilskim G. Rossiniego w Operze w Göteborgu pod batutą Henrika Schaefera oraz w Teatrze Wielkim w Poznaniu pod batutą Massimiliano Caldiego; Amenofis w nowej produkcji opery Mojżesz i faraon G. Rossiniego podczas Wildbad Festival pod batutą Fabrizio Maria Carminatiego.

Koncertował z wieloma orkiestrami zarówno w Ameryce, jak i Europie, m.in. Houston Symphony (Carmina Burana C. Orffa), Louisville Orchestra (Romeo i Julia H. Berlioza), Fresno Philharmonic (IX Symfonia L. van Beethovena), Naples Philharmonic (Serenada na tenor, waltornie i smyczki B. Brittena oraz IX Symfonia L. van Beethovena), Pasadena Symphony (Msza C-dur W.A. Mozarta), Los Angeles Master Chorale (Mesjasz G.F. Haendla, Oratorium na Boże Narodzenie J.S. Bacha oraz Litaniae de venerabili W.A. Mozarta), Long Beach Mozart Festival Orchestra (Requiem W.A. Mozarta), Hamburg Symphony Festival Orchestra (Night of the Proms), Bochumer Symphoniker (Msza c-moll W.A. Mozarta), Teatro Filarmonico w Weronie (Eliasz F. Mendelssohna), Sinfonieorchester Wuppertal (Symfonia Lobgesang F. Mendelssohna oraz Freischütz-Messe C.M. Webera), L'orchestra Sinfonica di Milano Giuseppe Verdi (Pasja wg św. Jana J.S. Bacha). Występował również w Libanie z American University of Beirut Choir and Choral Society (Magnificat J.S. Bacha i Utrecht Jubilate G.F. Haendla) oraz w Meksyku z Philharmonic Boca del Río (IX Symfonia L. van Beethovena).

Współpracował z takimi dyrygentami, jak m.in.: Massimiliano Caldi, Fabrizio Maria Carminati, Grant Gershon, Michael Guettler, Julia Jones, Jorge Mester, Christopher Moulds, Jayce Ogren, Andrés Orozco-Estrada, Henrik Schaefer, Carl St. Clair, Ralf Weikert i Katarzyna Tomala.